حمله به یک «بخشش»؛ داریم طناب دار می‌بافیم؟

طی بیست و چهار ساعت گذشته، همزمان با اعلام بخششِ «محمدعلی نجفی»، توسط برادر «میترا استاد» به جای قصاص، و به دنبال آن حمله بسیاری به این اقدام، این سوال مطرح می‌شود که در جامعه امروز ما، ارزش‌های اخلاقی در چه جایگاهی قرار گرفته اند؟


صبح دیروز چهارشنبه بیست و سوم مرداد، برادر میترا استاد در اینستاگرامش نوشت «به واسطه پادرمیانی بزرگان کرمانشاه و کشور و همچنین وکلای عزیزمان، پدرم، مادرم و مهیارمان، آقای محمدعلی نجفی را بخشیدیم و از خون عزیزمان گذشتیم و خرسندیم که هیچ معامله‌ای با خون آن بزرگوار نکردیم. امیدواریم آقای نجفی در این چند صباح باقی مانده، به دور ازسیاست، به تزکیه نفس بپردازد».

کریم خطابخش پوزش پذیر

ادبیات غنی سرزمینمان سرشار از حکایات و پند و اندرز‌های بسیاری در ستایش ارزش‌های اخلاقی از جمله بخشش و گذشتن از خطا‌ها و گناهان دیگران است. علاوه بر این، به لطف تکنولوژی، فضای مجازی نیز این روز‌ها پر است از جملات قصار زیبا و چشم نواز. «دیگران را ببخش نه اینکه لایق بخششند بلکه بخاطر اینکه تو لایق آرامشی». اما در بزنگاه حوادث، واکنش‌ها به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورند.

«در هر موضوعی که پای یکی از مسئولین در میان باشد، شاهد بروز خشم شدید عمومی خواهیم بود»

علیرضاشریفی یزدی روانشناس اجتماعی در گفتگو با «آزادی» با اشاره به ماجرای میترا استاد، با تاکید بر اینکه واکنش‌های ناخوشایند به اقدام پسندیده بخشش و گذشت توسط اولیای دم، نتیجه‌ی چند نکته مهم است، می‌گوید: «یک مساله این است که میزان خشم و خشونت اجتماعی در جامعه‌ی ما طی یک دهه اخیر به دلیل نارضایتی از عملکرد مسئولین به شدت بالا رفته است. البته بخشی از این خشونت‌ها همواره وجود داشتند، اما با ظهور رسانه ها، دیده شدند». او افزود: «مردم، کارگزاران نظام را مسئول این وضعیت می‌دانند بنابراین هر فرصتی که پیش می‌آید، ما شاهد بروز و ظهور این خشم و عصبانیت خواهیم بود».


این پژوهشگر اجتماعی در ادامه مشخصا به خبر روز گذشته اشاره کرد و هجمه برخی کاربران به اقدام خانواده «استاد» مبنی بر صرفنظر کردن از قصاص را تاسف آور خواند و گفت: «در شبکه‌های اجتماعی، کامنت و نظرات ناخوشایندی که دیده می‌شود، نشان دهنده بغض، خشم و فریاد اجتماعی است که نسبت به مقامات وجود دارد و بخش بزرگی از آن به دلیل مسائل اقتصادی است؛ بنابراین در هر موضوعی که پای یکی از مسئولین کشور در میان باشد، این خشم عمومی به آن سمت سرازیر می‌شود».


او با یادآوری نمونه‌های دیگری همچون «فحاشی کاربران ایرانی به لئونل مسی، فوتبالیستی که جرمش گل زدن به تیم ما بود»، تصریح کرد: «حتی در مواردی که موضوع ربطی به مسئولین ندارد باز هم ما شاهد ظهور این خشونت‌ها هستیم».


شریفی یزدی با ذکر مثال‌هایی روزمره و ملموس، افزود: «حمله به خانواده استاد که چرا نجفی را بخشیدید شبیه حمله‌هایی است که روزانه در خیابان شاهدش هستیم. این اختلافات ممکن است با یک بخشش و گذشت ساده در همان دقایق ابتدایی حل شوند. مثل راه دادن یک خودرو به لاین مجاور». او ادامه داد: «با نادیده گرفتن بخشش، این فضیلت اخلاقی، حتی کار به ضدوخورد و درگیری‌های خیابانی هم خواهید انجامید. یا نمونه دیگر زمانی است که برای مدت کوتاهی صدای جشن و شادی همسایه را تحمل نمی‌کنیم و بلافاصله زبان به اعتراض می‌گشاییم».

«عواملی مثل خشونت کلامی مقامات، در نهایت، برخی شهروندان را به این نتیجه می‌رساند که «انتقام» بر «بخشش» اولویت دارد».

این مشاور، ضمن مهم دانستن اصول اخلاقی در جامعه، همه را موظف به رعایت آن کرد و افزود: «بی توجهی به ارزش‌های اخلاقی می‌تواند زنگ خطری جدی باشد برای نهاد خانوده و نهاد آموزش و پرورش؛ بنابراین باید بر روی موضوعاتی مانند بخشندگی و نادیده گرفتن خطای دیگران کار کنند. همچنین رسانه‌ها که باید در این حوزه‌ها فرهنگ سازی کنند».


او افزود: «گاهی جامعه به جایی می‌رسد که حتی اگر فردی پیدا شود و رفتار پسندیده‌ای مثل بخشش از او سر بزند، به جای ستایش، سرزنش می‌شود. این رفتار‌ها از جنس خشونت هستند. وقتی جنس کلام مسئولین طراز اول مملکت در خطاب به مردم و به بیرون، خشونت آمیز است، خروجی دیگری نمی‌توان انتظار داشت. بدیهی است که این خشونت‌ها طی یک چرخه‌ی اجتماعی به مردمی می‌رسند که به برادر استاد حمله می‌کنند که چرا انتقام نگرفتی؟»


این روان شناس اجتماعی، صحبت‌های خود را با کلامی ارزشمند از امیرالمومنین (ع) خاتمه می‌دهد «برخلاف روندی که جامعه در حال پیمودن است، آموزه‌های دینی ما سرشار هستند از تکریم بخشش و گذشت. «لذتی که در بخشش است، در انتقام نیست».