ده‌هامیلیارد درآمدِبرنامه۹۰ جیبِ کی‌رفته؟

اخیرا برخی ادعا‌ها و شائبه های مالی درباره درآمد‌های برنامه ۹۰ که عمدتا از منبع مشخصی پخش شده اند، در فضای مجازی و یکی دو کانال هواداری آبی و قرمز نشر یافته است که نودی‌ها به این ادعا‌ها پاسخ داده‌اند.

به گزارش تابناک ورزشی، روزنامه ای که این گزارش را منتشر کرده است، آن را دو روز پیش از انتشار به‌همراه جداول برای عادل فردوسی‌پور فرستاد. طبق ادعای این روزنامه سیاسی، با وجود اینکه این مجری قول پاسخگویی به سوالات را داده بود، اما تا زمان بسته شدن صفحات روزنامه جوابی از سوی وی ارسال نشد. آنها مدعی اند تماس‌های مکرر با فردوسی پور هم نتیجه نداد و درنهایت تصمیم به انتشار این گزارش بدون توضیحات شخص عادل گرفته شد. 

از مبلغ «اس ام اس»‌های برنامه ٩٠ ، یک ریال هم به برنامه نرسید

«برای برنامه ٩٠ از نظر مالی فرقی نمی‌کند یک‌نفر در نظرسنجی ٩٠ شرکت کند یا چند میلیون نفر. من همیشه حضور میلیونی مردم در نظرسنجی‌های ٩٠ را یک حمایت معنوی از برنامه دیده‌ام.» «اگر برنامه چهار ساعت هم طول بکشد بازهم صداوسیما برای نود ۱۲۰ دقیقه برنامه لحاظ می‌کند که بابت این زمان هم هر دقیقه ۶۲ هزار تومان دریافت می‌شود. در سال گذشته ۳۷ برنامه داشته‌ایم که درمجموع مبلغی حدود ۲۶۱ میلیون تومان می‌شود.» «از این برنامه ماهیانه یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان درآمد دارم و همه عوامل تنها به‌خاطر مردم و ارائه یک برنامه خوب با این شرایط کار می‌کنند.»

این‌ها جملاتی است که عادل فردوسی‌پور، مجری و تهیه‌کننده برنامه پربیننده ۹۰ در اوایل همین دهه و در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی‌بر درآمد یک میلیاردی‌اش از این برنامه گفته است. پاسخ‌هایی که نشان می‌داد او درآمد بالایی ندارد و به‌خاطر عشق به مردم و فوتبال کار می‌کند. البته همان‌موقع رضا رشیدپور، مجری تلویزیون با اشاره به حرف‌های فردوسی‌پور گفته بود: «این حرف عادل هم از آن حر‌ف‌هاست! عادل فردوسی‌پور یک‌و‌نیم میلیون درآمد دارد؟ اگر قرار باشد آن‌طور که عادل حساب کرده، حساب کنیم درآمد من می‌شود ۵۰۰ هزار تومان و حتی بدهکار هم هستم. نه به آن شایعه درآمد میلیاردی او و نه به درآمد یک‌و‌نیم میلیونی‌اش.» به‌هر‌حال رشیدپور در همان سیستم کار می‌کرد و تهیه‌کنندگی برخی از برنامه‌هایش را خودش برعهده داشت.

چند سوال، چند ابهام

از سال جدید پخش این برنامه متوقف شده است، اما ابهامات و سوالات پیرامون این برنامه هنوز بین برخی از مخاطبان برنامه وجود دارد. مسائلی که وسط دعوا‌های سیاسی و دسته‌بندی‌ها مغفول ماند. بدیهی است که بین سازمان صدا‌و‌سیما و هر برنامه‌ای، قراردادی بسته می‌شود و طبق قرارداد تمامی افزونه‌های یک برنامه اعم از سایت اینترنتی، اپلیکیشن و سامانه پیامکی نمی‌توانند به‌صورت منفک مشغول به‌کار باشند. برنامه ۹۰ هم احتمالا از این قاعده مستثنی نبوده است. پیامک، سایت ۹۰، اپلیکیشن و کانال تلگرامی ۹۰ رسانه‌هایی بودند که با نام آن برنامه و به‌صورت گسترده فعالیت می‌کردند. مخاطب اولین سوال ما سازمان صداوسیماست. کسی پاسخ بدهد این رسانه‌های پیرامونی برنامه ۹۰ زیر نظر سازمان فعالیت می‌کردند یا خیر؟ آیا سازمان بر هزینه‌ها و درآمد‌های این رسانه‌ها نظارت داشته است یا خیر؟ ما در این گزارش با طرح سوالاتی قصد داریم همان چیزی را مطالبه کنیم که عادل فردوسی‌پور و برنامه‌اش پیگیرش بودند؛ شفافیت.

درآمد و هزینه های سایت

بخش بزرگی از درآمد‌های این سایت به تبلیغات اختصاص دارد. اینکه تعرفه‌های این تبلیغات بر چه اساسی محاسبه شده است، سوال دیگری است که مطرح می‌شود. طبق اطلاعاتی که وجود دارد سایت‌هایی شبیه به ۹۰ و با مختصات آن به‌طور متوسط درآمدشان در یک‌ماه حدود ۲۰۰ میلیون تومان است. با توجه به اینکه راه‌اندازی سایت در سال‌های اخیر انجام شده، بازه زمانی پنج سال را برای آن در‌نظر می‌گیریم. پنج سال می‌شود ۶۰ ماه و با ضرب در متوسط ۲۰۰ میلیون تومان، عدد ۱۲ میلیارد تومان به‌دست می‌آید. این عدد قطعا در طول پنج سال دچار نوساناتی هم بوده و البته همیشه رو به بالا است. باز‌هم مخاطبان سوال ما سازمان و عادل هستند. آیا سازمان از چنین رقمی با خبر بوده است؟ آیا به‌خاطر درآمد‌هایی که خودش از تبلیغات ۹۰ داشته، حاضر به واگذاری تمامی زیرمجموعه‌های ۹۰ با درآمدهایش بوده است؟ از فردوسی‌پور می‌پرسیم که این درآمد‌ها درنهایت شفافیت به‌دست آمده است؟ آیا این امکان برای سایر برنامه‌ها هم فراهم بوده است؟ 

درآمد اپلیکیشن و کانال 

اگر فکر می‌کنید درآمد‌های برنامه ۹۰ به همین دو مورد ختم می‌شده است، اشتباه می‌کردید. اپلیکیشن ۹۰ که توسط همان شرکت آتیه داده‌پرداز ساخته شده است، به‌طور متوسط بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان درآمد در ماه به‌دست می‌آورد. بررسی موارد مشابه چنین آماری را نشان می‌دهد. با فرض ۱۰۰میلیون تومان و ضرب در ۴۸ماه (با توجه به نوپا بودن این اپلیکیشن) عدد ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به‌دست می‌آید. سوال قبلی اینجا هم کاربرد دارد. این رقم کجا رفته است؟ اگر به حساب تهیه‌کننده ۹۰ ریخته شده با رضایت و نظارت سازمان صدا‌و‌سیما بوده است؟ کانال تلگرامی برنامه ۹۰ هم برای خودش کسب درآمد می‌کرده است؛ البته نه به‌اندازه باقی بخش‌ها. این بخش تنها هفته‌ای پنج میلیون تومان آورده داشته و درمجموع یک‌سال به رقم ۲۶۰ میلیون تومان می‌رسیده است. این‌بار هم همان فرض بازه زمانی پنج‌ساله را درنظر می‌گیریم. عددی که به‌دست می‌آید یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان می‌شود. یعنی درآمد شش میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومانی برای اپلیکیشن و کانال در مدت پنج سال.

مجموع درآمدها، سازمان و ما

این اعدادی که در گزارش آمد می‌تواند کمی بیشتر یا کمتر باشد، اما به‌صورت کلی درست است. حالا و با احتساب مجموع همه درآمد‌های بخش‌های ذکر شده در بالا به همراه بخش پیامک‌ها، عدد ۲۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به‌دست می‌آید. رقم کمی نیست. بخشی از آن در ۱۰سال و مابقی در حدود پنج سال به‌دست آمده است. آیا وقت آن نرسیده است که صدا‌و‌سیما درمورد قرارداد‌هایی که می‌بندد روشنگری کند؟ آیا وقت روشنگری چهره محبوب و مردمی نرسیده است؟

آنچه که او از درآمدهایش در ماه گفت: مربوط به سال‌های ۹۰ و ۹۴ می‌شود. شاید بعد از این سال‌ها بخواهد آن عدد را اصلاح کند. ما آمادگی داریم تا مستندات و اسناد هر دو طرف را منتشر کرده و در این زمینه کمکی به روشنگری و شفافیت مالی کنیم. صدا‌و‌سیما متعلق به مردم است و منطقی نیست که مسائل مالی‌اش از دید مردم یا نهاد‌ها مخفی بماند.

آتیه داده‌پرداز و برنامه ۹۰

شرکت دانش‌بنیان «آتیه داده‌پرداز» مجری، طراح و توسعه‌دهنده اپلیکیشن رسمی موبایل برنامه ۹۰ است. آن‌طور که در سایت این شرکت آمده است «آتیه داده‌پرداز» ۱۳ سال است که نظرسنجی‌های برنامه ۹۰ را با ارائه بستر پیام کوتاه برگزار می‌کند و در پاییز سال ۱۳۹۴ به درخواست تهیه‌کننده برنامه ۹۰، اپلیکیشنی طراحی شد تا مخاطبان خارج کشور امکان حضور در نظرسنجی‌ها را پیدا کنند. مخاطبان خارج ایران تا آن زمان قادر به شرکت درنظرسنجی‌های ۹۰ از طریق پیامک نبودند. برای حل این مشکل و ایجاد زمینه لازم برای شرکت کاربران خارج از ایران در نظرسنجی‌ها، از سیستم پیام‌رسانی آنلاین آتیه داده‌پرداز به‌نام چابک در طراحی و پیاده‌سازی اپلیکیشن ۹۰ بهره گرفته شد.

پیام‌رسان چابک این امکان را فراهم ساخت تا مخاطبان خارج کشور بدون‌نیاز به بستر پیام‌کوتاه درنظرسنجی‌ها شرکت کنند. استقبال و نصب بالای اپلیکیشن نظر‌سنجی باعث شد تا مخاطبان داخلی نیز درخواست استفاده از این اپلیکیشن را داشته باشند. در ادامه با درخواست و اشتیاقی که کاربران داخلی برای فراهم‌شدن امکان استفاده آن‌ها از اپلیکیشن۹۰ دیده شد، امکان استفاده از این اپلیکیشن برای کاربران داخل کشور نیز فراهم شد. استقبال کاربران داخل کشور به‌حدی بالا بود که آتیه داده‌پرداز برای ارتقای کیفیت سرویس‌های ارسالی و پاسخگویی به حجم بالای کاربران، اقدام به افزایش پهنای باند و منابع سخت‌افزاری پروژه ۹۰ کرد. ۳۰ هزار بازدید در دقیقه در روز‌های نظرسنجی و پیش‌بینی لیگ، ۱۹۰ هزار کاربر هم‌زمان متصل در پایان بازی‌های مهم لیگ‌برتر، ۷/۵ میلیون پیش‌بینی برای هر هفته لیگ و بیش از ۱۵۰۰نفر درخواست در ثانیه در روز‌های داغ هفته برای هر مسابقه؛ این اعداد را که خود شرکت آتیه داده‌پرداز در سایتش آورده است به‌خاطر بسپارید.

درآمد پیامک‌ها

«تمامی هزینه‌هایی که مردم به‌خاطر ارسال پیامک به ٩٠ پرداخت می‌کنند (حدود ۱۴ تومان) به همان اپراتور‌های تلفن همراه می‌رسد. هزینه برگشت پیامک‌های ارسالی را نیز اسپانسر به شرکت مجری مسابقه پیامکی برنامه پرداخت می‌کند. درواقع در این بخش، ریالی سود نصیب ٩٠ نمی‌شود و تعداد پیامک‌ها هم تاثیری در این فرآیند ندارد.» این جملات هم متعلق به عادل است. نظرسنجی‌ها یکی از پرحاشیه‌ترین بخش‌های برنامه ۹۰ بوده است. این بخش بار‌ها مورد اتهام قرار گرفت که مهندسی می‌شود و نتیجه‌اش طوری می‌شود که مجری برنامه بخواهد. البته که این اتهام هیچ‌وقت ثابت نشد. بخش دیگری از اتهامات متوجه درآمد‌های پیامک‌ها بود. جایی که اعداد میلیونی هفتگی مشارکت‌کنندگان، برای مخاطبان این سوال را ایجاد می‌کرد که این درآمد‌ها به‌جیب چه‌کسی می‌رود؟ فردوسی‌پور همیشه می‌گفت: ریالی از این درآمد‌ها به‌حساب او نمی‌رود.

پیگیری‌های روزنامه نشان می‌دهد با احتساب تخفیف ۵۰ درصدی خرید پیامک انبوه، هر پیامک توسط شرکت «آتیه‌داده‌پرداز»، ۶۹ ریال از مخابرات خریداری شده و بین ۱۳۰ تا ۱۶۰ ریال هم به اسپانسر فروخته می‌شده است. اگر میانگین را ۱۵۰ ریال فرض بگیریم، تفاوت این رقم به ۸۰ ریال می‌رسد. با اینکه می‌دانیم تعداد شرکت‌کنندگان این برنامه حتی به پنج میلیون نفر هم می‌رسید، اما اینجا میانگین را حدود دومیلیون نفر درنظر می‌گیریم. حالا دو میلیون را در ۸۰ ریال ضرب می‌کنیم. به عدد ۱۶ میلیون تومان برای هر برنامه می‌رسیم. اگر فرض بگیریم که در سال حدود ۴۰ برنامه ۹۰ پخش می‌شده است و فقط ۱۰ سال از عمر ۹۰ را درنظر بگیریم ۴۰۰ برنامه را باید ضرب در ۱۶ میلیون تومان کنیم. نفس عمیق بکشید. ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان در این ۱۰ سال و ۴۰۰ برنامه معلوم نیست که به جیب چه‌کسی رفته است. هزینه برگشت پیامک‌های ارسالی چقدر بوده، به جیب چه‌کسی می‌رفته و چه نظارتی روی آن بوده است؟

این‌بار مخاطبان سوال ما هم سازمان و هم عادل فردوسی‌پور هستند. بد نیست بدانیم مسئول راه‌اندازی سامانه پیامکی ۹۰ و حتی اپلیکیشن ۹۰ شرکتی به‌نام «آتیه داده‌پرداز» است. 

پاسخ سه جانیه به ابهام های میلیاردی

برنامه نود، شرکت آتیه داده پرداز و شرکت بهکاوان نوآور آرنا نسبت به این گزارش واکنش نشان دادند که این واکنش‌ها در سایت «نود» منتشر شده است.

در پاسخ برنامه نود آمده است: «اعداد و اطلاعات مطرح‌شده در این مطلب ناصحیح، غیر مستدل، به دور از انصاف، اخلاق و اصول کار رسانه‌ای نگاشته شده‌اند و به همین دلیل نتیجه‌ای که نویسنده مطلب در مورد درآمد‌های حاصل از برنامه و بستر‌های مجازی آن گرفته، فاصله زیادی با واقعیت دارد. این در حالی است که برنامه نود در تمام عمر فعالیت خود در مقابل زیاده‌خواهی و پیشنهاد‌های ناصواب برخی افراد و اسپانسر‌ها ایستادگی کرده است و هرگز اجازه ورود سرویس‌های ارزش افزوده و سواستفاده از مردم را نداده است و حتی یک ریال از جیب مخاطبان شریف نود درآمدزایی نکرده‌است. از آنجا که ادعا‌های مطرح شده در روزنامه فرهیختگان متوجه دو شرکت دیگری است که یکی مسوولیت اجرای نظرسنجی پیامکی و اپلیکیشن و دیگری مسوولیت سایت و کانال تلگرام برنامه نود را بر عهده دارند، هر دو شرکت یاد شده جوابیه‌ای در پاسخ به اطلاعات و داده‌های ناصحیح مطلب روزنامه فرهیختگان منتشر کرده اند که در سایت برنامه نود موجود است. از رسانه‌های محترم و البته مستقل انتظار می‌رود که اخلاق حرفه‌ای را در درج، نشر و باز‌نشر مطالب رعایت کنند. در صورت ادامه انتشار چنین مطالب نادرست و ناروایی حق پاسخگویی و پیگیری آن محفوظ خواهد بود.»

شرکت آتیه داده پرداز نیز با اعلام اینکه «مبنای محاسبات ارائه‌شده کاملاً اشتباه بوده و نتیجه‌گیری نهایی به هیچ عنوان مورد تایید این شرکت نیست» این گونه توضیح داده است: «در ابتدا به عنوان مجری نظرسنجی پیامکی و اپلیکیشنی برنامه نود، باید تاکید کرد که در تمام سالیانی که برنامه نود نظرسنجی پیامکی داشته، مخاطب محترم برنامه برای شرکت در آن از طریق پیامک فقط هزینه یک پیامک عادی بر اساس نرخ اپراتور تلفن همراه خود را پرداخت می‌کرد که از این مبلغ حتی یک ریال نصیب شرکت آتیه داده پرداز یا تهیه کننده برنامه نود نمی‌شد. موضوع مورد بحث در مقاله روزنامه فرهیختگان در مورد پیامک‌های برگشتی به شرکت‌کنندگان در نظرسنجی برنامه نود بوده است. در این مقاله نرخ خرید هر پیامک برگشتی از مخابرات به غلط ۶۹ ریال عنوان شده که درواقع ۸۹ ریال است. از طرفی تامین هزینه‌های ارسال پیامک برگشتی به عهده اسپانسر‌های برنامه بوده است. در مقاله روزنامه فرهیختگان نرخ متوسط فروش هر پیامک برگشتی به اسپانسر برنامه ۱۵۰ ریال عنوان شده که اختلاف فاحشی با واقعیت دارد چرا که متوسط نرخ فروش پیامک به اسپانسر طی سالیان گذشته ۱۰۶ ریال بوده است (لازم به ذکر است که طی حدوداً ۴۰۰ برنامه‌ سالیان گذشته تعدادی از برنامه‌ها اسپانسر نداشتند و هزینه‌ پیام‌های برگشتی از طرف این شرکت پرداخت شده است). ضمناً اجرا، پشتیبانی و پایداری سیستم نظرسنجی برنامه ۹۰ طی سالیان گذشته حدود یک میلیون و دویست هزار تومان به ازای هر برنامه برای این شرکت هزینه دربر داشته است؛ لذا همانطوری که ملاحظه می‌فرمایید محاسبه‌ درآمد ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی بابت اجرای نظرسنجی پیامکی طی ده سال گذشته در برنامه‌ ۹۰ کذب محض بوده و با استناد به مدارک موجود می‌توان اثبات کرد که درآمد ناخالص حاصله از نظرسنجی پیامکی طی ده سال گذشته کمتر از ۸ درصد مبلغ عنوان شده در این مقاله است که بخش قابل توجهی از این درآمد هم صرف هزینه‌های مختلف ذکر شده گردیده است. ضمنا تهیه کننده برنامه نود حتی یک ریال از محل این درآمد‌ها سهمی نداشته است.

شایان ذکر است که اپلیکیشن نود جهت فراهم شدن امکان شرکت رایگان در نظرسنجی برنامه نود و همچنین امکان مشارکت هموطنان خارج از کشور در آن، ایجاد شد. در بخش اپلیکیشن، درآمد ادعا شده‌ی ۶ میلیارد تومانی، کذب محض بوده و به دلیل نداشتن اسپانسر، این اپلیکیشن کوچکترین درآمدی برای آتیه داده پرداز نداشته است. در مدت زمان کوتاهی که بعضی اسپانسر‌های قبلی برنامه نود به صورت محدود در اپلیکیشن تبلیغ شده‌اند هم هیچ هزینه‌ای از آن‌ها اخذ نشده و این خدمت اپلیکیشن به آن‌ها بخشی از پروژه اسپانسرینگ آن‌ها در نود بوده است. لازم به ذکر است که هزینه‌های طراحی، راه‌اندازی، پشتیبانی و پایداری اپلیکیشن نیز طی سالیان گذشته به عهده‌ی شرکت آتیه داده پرداز بوده است.

شرکت بهکاوان نوآور آرنا، مجری سایت برنامه نود نیز چنین پاسخ داده است: «در جواب به اطلاعات و اعداد غیر واقعی مطرح شده در مطلب، ذکر چند توضیح ضروری است. نگارنده مطلب از چند نکته اساسی غفلت کرده است. اول آنکه فقط به محاسبه درآمد‌ها پرداخته و هزینه‌های سایت و کانال تلگرامی برنامه نود را در محاسبات خود در نظر نگرفته است. همچنین در محاسبه درآمد‌ها نیز اعداد و ارقام ارائه شده در مطلب منطبق با واقعیت نیست. بر اساس قرارداد منعقده فیمابین شبکه ۳ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در زمان مدیریت جناب آقای مجید زین العابدین و شرکت بهکاوان نوآور آرنا در خرداد ۱۳۹۳ با موضوع «مشارکت در راه اندازی، نگهداری، تامین محتوا و پشتیبانی وب سایت برنامه ۹۰»، مقرر گردید درآمد حاصل از بهره‌برداری تجاری وب‌سایت برنامه تلویزیونی ۹۰، در ازای تقبل تمامی هزینه‌های تولید، راه‌اندازی، تامین محتوا و تامین زیرساخت و سرور‌های لازم از سوی شرکت آرنا به صورت ۵۰٪ صدا و سیما و ۵۰٪ شرکت آرنا تسهیم گردد.

قرارداد فوق تا سال ۹۶ با مدیریت جناب آقای پورمحمدی در شبکه ۳ سیما و تا زمان عقد قرارداد ارزش افزوده صدا و سیما با تغییر سالانه برخی از مفاد تمدید گردید. پس از ابلاغیه رسمی سازمان صدا و سیما مبنی بر واگذاری تمام طرح‌های مشارکتی صدا و سیما به یک شرکت بیرون از سازمان، قرارداد قبلی طبق اعلام شبکه سه «کان لم یکن» تلقی گردید و اقدامات لازم جهت انتقال قرارداد به شرکت جدید انجام پذیرفت و پس از آن شرکت جدید معرفی شده توسط صدا و سیما، طرف تعامل مالی شرکت آرنا جهت بهره‌برداری تجاری از وب‌سایت برنامه ۹۰ بوده است.

از سوی دیگر طبق مفاد قرارداد فوق‌الذکر شرکت آرنا می‌توانست فعالیت تجاری خود را از طرق مختلف از جمله کسب درآمد از بازی و از کاربر نهایی گسترش دهد که به دلیل حساسیت تهیه کننده برنامه ۹۰ و مخالفت ایشان با درآمدزایی از طریق سرویس‌های ارزش افزوده یا دریافت پول از کاربران، تاکنون هیچ گونه درآمدی از این محل‌ها حاصل نشده است.

درباره کانال تلگرامی برنامه نود که طبق قرارداد مذکور شرکت آرنا حق بهره‌برداری تجاری از آن را داشت، ذکر این نکته ضروری است که در این کانال برای مدت کوتاهی تبلیغات محدودی انجام شد که تمامی درآمد آن صرف تامین هزینه‌های محتوایی خود کانال و تبلیغات آن شد و با ابلاغ مدیریت محترم سازمان در فروردین ۱۳۹۷ و تغییر سیاست‌های کشور نسبت به تلگرام، تمامی تبلیغات از این کانال حذف شد و پس از آن با حذف تبلیغات از کانال تلگرام، هیچ درآمدی از تبلیغات در آن حاصل نشده است.

درمورد درآمد و هزینه‌های مرتبط با وب‌سایت نود شایان ذکر است که درآمد این وب‌سایت طی پنج سال گذشته از سال ۱۳۹۳ تا کنون هر سال به طور میانگین حدود یک میلیارد تومان بوده که کمتر از نصف مبلغ مورد ادعای مطلب روزنامه فرهیختگان است. البته واضح است که این عدد میزان درآمد سالانه را نشان می‌دهد که با سود خالص تفاوت دارد. طبق صورت‌های مالی رسمی شرکت آرنا باید مواردی نظیر «هزینه‌های تعهدی به سازمان صدا و سیما و سپس شرکت معرفی شده توسط آن سازمان»، «هزینه‌های حقوق و دستمزدخبرنگاران و تیم تحریریه و تولید محتوا»، «هزینه حقوق و دستمزد تیم فنی تولید نرم‌افزار و وب‌سایت»، «هزینه‌های نگهداری و سرورها» از درآمد کسب شده کسر گردد. در این صورت سود شرکت آرنا، به رقمی به مراتب کمتر از میانگین درآمد یاد شده تقلیل پیدا می‌کند.»

روزنامه فرهیختگان