چرا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پا در کفش وزارت فرهنگ و ارشاد کرد؟

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مجموعه برنامه‌هایی را تدارک دیده و پیاده‌سازی کرده که در حوزه محتوا طبقه بندی می‌شود و به موضوعات مرتبط است که هیچ نسبتی با وظایف و اختیارات این وزارتخانه ندارد و عملاً مداخله در مباحثی است که نقش حاکمیتی آنها جزو حدود وظایف و اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طبقه بندی می‌شود؛ رویکردی که با واکنش‌های تند برخی نمایندگان مجلس نیز مواجه شد؛ اما این برنامه‌ها همچنان تداوم دارد و این برخلاف رویه مورد انتظار است.

به گزارش «تابناک»؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات متکی بر قانون وظایف و اختیارات این وزارتخانه مصوب 19 آذر 1392 مجلس شورای اسلامی اداره می‌شود. بر اساس این قانون، کلیه وظایف، اختیارات و مسئولیت‌های وزیر و وزارت پست و تلگراف و تلفن به وزیر و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تفویض شد و در همین چارچوب، در ماده 3 این قانون وظایف و اختیارات این دستگاه دولتی در هفده بند شرح داده شد؛ وظایف و اختیاراتی که به همان امور زیرساختی و سخت افزاری عمدتاً در حوزه ارتباطات مخابراتی تمرکز دارد.

در ماده 3 این قانون، وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات بدین شرح تعیین شده است؛

«الف ـ تدوین سیاست‌ها و ضوابط کلی در زمینه توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات در چارچوب سیاست‌های کلی نظام.
ب ـ سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کلان و هدایت و نظارت بر شبکه‌های پستی، پست بانک و مخابراتی و فناوری اطلاعات کشور در چارچوب سیاست‌های کلی نظام.
پ ـ ایجاد، نگهداری، بهره‌برداری و توسعه شبکه‌های مادر پستی و مخابراتی کشور.
ت ـ تنظیم مدیریت و کنترل فضای فرکانسی کشور و تدوین مقررات و تصویب ضوابط و جداول و معیارهای استفاده بهینه از فرکانس و مدارهای ماهواره‌ای و نظارت و حاکمیت بر طیف و جدول ملی فرکانس کشور.
ث ـ به منظور تحقق حاکمیت دولت، ایجاد و حفظ شبکه‌های مادر مخابراتی، تنظیم فضای فرکانسی کشور و تضمین استمرار ارائه خدمات پستی و مخابراتی به ‌عهده دولت خواهد بود. به ‌منظور جلوگیری از ضرر و زیان جامعه و تحقق رشد و توسعه اقتصادی کشور، بخش غیردولتی در قلمرو شبکه‌های غیرمادر بخش مخابرات شبکه‌های مستقل و موازی پستی و مخابراتی، با رعایت اصل چهل ‌و چهارم (44) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و حسب مجوز هیأت وزیران اجازه فعالیت خواهند داشت.
ج ـ نظارت کلان بر فعالیت‌های بخش غیردولتی در امور مربوط به مخابرات، پست، پست‌بانک، خدمات هوائی پیام و فناوری اطلاعات در چارچوب قوانین و مقررات و با رعایت اصل چهل ‌و چهارم (44) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
چ ـ صدور مجوز تأسیس و بهره‌برداری واحدهای ارائه خدمات پستی و مخابراتی و فناوری اطلاعات در سطح کشور در چارچوب قوانین و مقررات و با رعایت اصل چهل ‌و چهارم (44) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
ح- طراحی و تدوین نظام ملی فناوری اطلاعات کشور.
خ ـ توسعه و ترویج ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور و تأمین زیرساخت‌های موردنیاز آن به‌منظور دسترسی آحاد مردم به خدمات پایه ذی‌ربط.
د ـ حمایت از تحقیق و توسعه برای استفاده وسیع‌تر فناوری جدید در زمینه فناوری اطلاعات و اشاعه فرهنگ کاربردی آن‌ها.
ذ ـ تدوین و پیشنهاد استانداردهای ملی مربوط به ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور به مراجع ذی‌ربط.
ر ـ اعمال استانداردها، ضوابط و نظام‌های کنترل کیفی و تأیید نمونه تجهیزات (Type Approval) در ارائه خدمات و توسعه و بهره‌برداری از شبکه‌های مخابراتی، پستی و فناوری اطلاعات در کشور.
ز ـ فراهم نمودن زمینه مشارکت بخش غیردولتی در توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات.
س ـ تدوین ضوابط حل اختلاف و تعیین اسناد مورد قبول محاکم قضایی در اختلافات و تخلفات مربوط به ارتباطات و فناوری اطلاعات و ارائه به دولت جهت طی مراحل قانونی.
ش ـ عضویت در اتحادیه‌ها و مجامع بین‌المللی ارتباطی و فناوری اطلاعات به نمایندگی از سوی دولت و اهتمام به انجام تعهدات و قراردادهای بین‌المللی و دو جانبه پستی و پست‌بانک و مخابراتی و فناوری اطلاعات.
ص ـ تصویب سیاست‌ها و هدایت امور مربوط به طرح و چاپ و انتشار تمبر و اوراق بهادار پستی و صدور اجازه ورود و استفاده و ساخت ماشین‌های نقش تمبر و اعمال نظارت بر کلیه امور مربوط به آن.
ض ـ حفاظت و حراست و عدم ضبط و افشای انواع مراسلات و امانات پستی و همچنین مکالمات تلفنی و مبادلات شبکه اطلاع‌رسانی و اطلاعات مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی طبق قانون.

»

همان گونه که از متن این قانون برمی‌آید، وزارت ارتباطات مجوز فعالیت در حوزه فرهنگی یا رسانه‌ای ندارد و این امور از دیرباز جزو حدود وظایف و اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است. با این حال، در هفته‌های اخیر، بخش‌هایی از این وزارتخانه به مسائل ورود کرده‌اند که مشخصاً جزو حدود فعالیت‌های وزارت فرهنگ و ارشاد است. این وزارتخانه اقدام به برگزاری مجموعه نشست‌هایی با مضامین «چهره‌های مشهور (سلبریتی‌ها) و تأثیر آنها بر افکار عمومی»، «بررسی تأثیرات اخبار جعلی یا فیک نیوز» و... با حضور چهره‌هایی چون رامبد جوان، صادق زیباکلام، عباس عبدی، امیر محبیان، محمد مهاجری و... نموده است.

رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات در ابتدای نخستین نشست از مجموعه این نشست‌ها تأکید کرده بود: «شاید این نکته پیش بیاید در ذهنمان که وزارت ارتباطات به عنوان متولی آماده‌سازی زیرساخت چه مسئولیتی در حوزه تولید محتوا و سواد رسانه‌ای و تفکر نقاد و ارتباطات اجتماعی دارد. حرف درستی است؛ وزارت ارتباطات به طور معمول مسئولیتی در مشروح وظایفش ندارد...» و در ادامه با توجه به تهدیدهای فضای مجازی، از ورود این وزارتخانه به امور که به لحاظ قانونی ارتباط با این وزارتخانه ندارد و بنابراین ورود به آنها غیرقانونی است، با توجیه مقابله با تهدیدها دفاع کرده است. البته این تنها اقدام نبود و این وزارتخانه به شکل جدی‌تری به بحث محتوا ورود کرده و جشنواره «کودک آنلاین» را در دستور کار قرار داده است.

اصرار مجموعه روابط عموم وزارت ارتباطات به این اقدامات محتوایی ـ که عملاً موازی‌کاری با سایر دستگاه‌های مسئول است و به اذعان متولی این حوزه ارتباطی با آن مجموعه ندارد ـ عصبانیت شماری از نمایندگان مجلس را در پی داشت. در همین ارتباط، نصرالله پژمان‌فر رئیس کمیته‌ فضای مجازی کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: «یکی از اشکالات همین است که امروز برخی بخش‌ها در عرصه‌ی وظایف تعریف شده‌ خودشان اقدام نمی‌کنند و می‌گویند با مشکلات اعتباری مواجه‌ایم، اما در امور دیگر دخالت می‌کنند. امروز وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تنها مسئولیت زیرساخت و سخت افزار را بر عهده دارد و نه نرم افزار را، اما متأسفانه در حوزه‌ی مسائل نرم افزاری دخالت می‌کنند، ورود پیدا کرده و سفارش کار هم می‌دهند.»

این عضو کمیسیون فرهنگی مجلس یادآور شده است: «این اقدامات در صورتی انجام می‌شود که نه مسئولیتی دارند و نه براساس مصوبه‌ی شورای عالی فضای مجازی چنین چیزی ذکر شده و نه این کار قانونی است. این تذکر را به وزارت ارتباطات داده‌ایم، اما به هر حال فرامسئولیتی عمل کرده و احساس می‌کنند در همه‌ی موضوعات باید ورود پیدا کنند. کار روابط عمومی وزارت ارتباطات غلط و غیرقانونی است و تذکر هم داده‌ایم و اگر از این اقدامات پرهیز نکنند، برخورد خواهیم کرد.»

حجت الاسلام سید جواد حسینی‌کیا، عضو هیأت رئیسه‌ کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره این اقدامات تأکید کرد: «ورود و هزینه کردن روابط عمومی وزارت ارتباطات در امور غیرمرتبط با حیطه‌ کاری اش خلاف قانون است. توقع داریم اگر تخلفی صورت گرفته، نخست توسط وزیر محترم ارتباطات به روابط عمومی تذکر داده و جلوی ادامه‌ی فعالیتشان در حیطه‌های غیرمرتبط گرفته شود. در حال حاضر کمیسیون درگیر مباحث بودجه است، ولی طی هفته های آتی مستندات مربوط به موارد مطروحه توسط کمیسیون بررسی خواهد شد.»

با وجود هشدار نمایندگان مجلس، نه خبری از تعطیلی این جشنواره تازه تأسیس توسط وزارت ارتباطات و نه نشست‌های فوق الاشاره تعطیل شده است. «فضای مجازی، سواد رسانه‌‌ای و ارتباطات اجتماعی از منظر صاحب نظران» موضوع نشست بعدی است که صبح چهارشنبه 19 دی ماه برگزار می‌شود و در عمل تأکید بر اقدامات غیرقانونی و تداوم موازی کاری این وزارتخانه با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. آیا این وضعیت تغییر و وزارت ارتباطات به وظایف و اختیارات قانونی بسنده می‌کند یا یک دستگاه دیگر نیز در کنار وزارت فرهنگ و ارشاد فعال می‌شود؟