بازدید 11813
«گروه بین المللی بحران» بررسی کرد/ بخش دوم؛

سیاست «دفاع تهاجمی» ایران چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟/آمارهای معنادار از رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قوت و ضعف اقتصادی اش؟

«گروه بین المللی بحران» در گزارشی تحلیلی ـ آماری به تأثیر بازگشت تحریم های آمریکا بر سیاست های منطقه ای ایران و خطرات احیای مجدد این تحریم ها بر سیاست های منطقه ای ایران و رویکرد امنیتی ایران در منطقه پرداخته است. در بخش نخست کلا به رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قدرت و ضعف اقتصادی اش پرداخته شد. در این بخش، گروه بین المللی بحران با یک نگاه آماری و با بررسی دوره های مختلف سیاست های منطقه ای ایران، تلاش کرده فرضیه اصلی خود را اثبات کند.
کد خبر: ۸۴۸۵۹۷
تاریخ انتشار: ۱۴ آبان ۱۳۹۷ - ۱۰:۱۲ 05 November 2018

«گروه بین المللی بحران» در گزارشی تحلیلی ـ آماری به تأثیر بازگشت تحریم های آمریکا بر سیاست های منطقه ای ایران و خطرات احیای مجدد این تحریم ها بر سیاست های منطقه ای ایران و رویکرد امنیتی ایران در منطقه پرداخته است.

به گزارش «تابناک»، در بخش نخست کلا به رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قدرت و ضعف اقتصادی اش پرداخته شد. در این بخش، گروه بین المللی بحران با یک نگاه آماری و با بررسی دوره های مختلف سیاست های منطقه ای ایران، تلاش کرده فرضیه اصلی خود را اثبات کند.

بر اساس بررسی این سازمان غیر دولتی، با بررسی اینکه چگونه ایران سیاست های منطقه ای خود را در چهار دهه گذشته پیش برده است، می توان نشان داد انتخاب های آن به ندرت وابسته به عملکرد اقتصادی یا دسترسی به منابع بوده است.

دروه های متضاد سیاست منطقه ای ایران

دفاعِ تهاجمی (رو به جلو)

سیاست دفاعی منطقه ای ایران در زمان کمبود اقتصادی تعریف و شکل گرفت. سیاست «دفاع تهاجمی» آن - تلاش برای بهره برداری از دولت های ضعیف مانند لبنان و عراق پس از سال 2003- جایی که می تواند نفوذ خود را گسترش دهد- و استفاده از پروکسی ها بدون تهدید یا صدمه مستقیم علیه خودش است که ریشه در دهه 1980 دارد. در آن زمان، نظم جدیدی که در تهران ایجاد و خواستار صدور انقلاب خود به خارج شد، همزمان توسط دشمنان خارجی و داخلی محاصره شد که به دنبال تضعیف آن بودند و در برابر حملۀ عراق، صدام حسین که به وسیله کشورهای عربی و غربی تا دندان مسلح شده بود نیز تنها مانده بود.

در آن زمان، ایران از سختی اقتصادی شدیدی به علت آشفتگی انقلابی، جنگ ویرانگر با عراق و کاهش قیمت جهانی نفت رنج می برد. با این حال، همانطور که در نمودار 1 نشان داده شده است، ایران حزب الله لبنان را در سال از 1982 ایجاد کرد و «در سال بعد از آن مقر سربازان دریایی ایالات متحده در بیروت را بمب گذاری کرد و یکسری حملات هدفمند تروریستی در اروپا ـ که اروپایی ها دست ایران را دیدند ـ در اثر افت درآمدهای نفت و رکود اقتصادی اقتصادی راه اندازی کرد».

شاید ایران ثروتمند تا زمانی که منابع بیشتری داشته باشد، حتی با شدت عمل بیشتری تهاجمی شود؛ اما نکته این که محرومیت اقتصادی رفتار جمهوری اسلامی را تعدیل نمی کند، بلکه آن را بیشتر درون خود متمرکز می کند و منجر به لجام گسیخته شدن پراکسی های منطقه ایش می شود.

سیاست «دفاع تهاجمی» ایران چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟/آمارهای معنادار از رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قوت و ضعف اقتصادی اش؟

دهه پس از آن (1998-1998) با بازسازی پس از جنگ با افزایش درآمدهای نفتی (ناشی از افزایش قیمت جهانی نفت پس از اولین جنگ خلیج فارس) و تورم فزاینده همراه بود. با این حال، هیچ یک از اینها تغییر واقعی در حمایت ایران از حزب الله در لبنان یا حماس و جهاد اسلامی فلسطین ایجاد نکرد. همچنین بحران مالی آسیا در 1997 که موجب سقوط قیمت نفت شد و درآمدهای نفتی ایران از 16.7 میلیارد دلار در سال 1997 به 9.7 میلیارد دلار در سال 1998 کاهش پیدا کرد. به عبارت دیگر، خط مشی سیاست خارجی ایران اساسا ناشی از نوسانات سامان اقتصادی اش نیست.

پراگماتیسم و دیپلماسی

فعالیت های بی ثبات کننده ایران در اوایل دهه 2000 کاهش یافت؛ همانطور که در نمودار 2 نشان داده شده هر دو نفت از درآمدها و عایدات حاصل شده از نفت و تولید ناخالص داخلی (GDP) ) افزایش یافت. در طول این دوره، ایران روابط خود با همسایگان عربش را بهبود بخشید، به ایالات متحده در نظم پسا طالبان در افغانستان کمک و به طور مختصری برنامه هسته ای خود را در مذاکرات با اروپایی ها متوقف کرد؛ هرچند همچنان به حمایت از حزب الله و دیگر بازیگران دولتی در شامات ادامه داد.

باز هم این به سختی نشان می دهد، تهران، زمانی که اقتصادش بهتر عمل می کند، مسئولانه تر رفتار از خود نشان می دهد؛ دلایل غير اقتصادي، به ويژه چشم انداز عملگرايي دولت اصلاح طلب ايران در آن زمان و نگرانی ها در مورد احتمال حمله ايالات متحده پس از حمله اش به عراق سال 2003 مي تواند به توضيح رفتار ايران کمک کند. اما این نشان می دهد، واقعیت هایی غیر از منابع موجود در اختیار آن، سیاست های ایران را تعیین می کند.

سیاست «دفاع تهاجمی» ایران چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟/آمارهای معنادار از رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قوت و ضعف اقتصادی اش؟

بین سال های 2003 و 2011 ایران دو اولویت کلیدی داشت؛ نخست کار کردن روی اینکه اطمینان حاصل کند در اثر تهاجم ایالات متحده به عراق یک دولت مرکزی در بغداد ظاهر شود، که در حالی که به اندازه کافی برای حفظ کشور و مرزهایش با ایران قوی باشد، بار دیگر به تهدیدی علیه ایران نیز تبدیل نشود. هدف دوم این که نیروهای ایالات متحده را از قلمرو همسایۀ غربی خود به عقب براند. برای رسیدن به نخستین هدف، ایران به روابطی که با رهبران عراقی، به ویژه اسلام گرایان شیعه و کردها داشت تکیه کرد.

برای دومی، چندین شبه نظامی شیعه را آموزش داد و مجهز کرد تا نیروهای ایالات متحده را در عراق هدف قرار دهند. این دوره همزمان با بحران هسته ای و تحمیل تحریم های یکجانبه، چندجانبه و بین المللی علیه تهران بود. اما با این حال، به مدد بالا رفتن قیمت نفت، پول زیادی در اختیار داشت. باز هم این نشان می دهد که سیاست حمایت از بازیگران غیر دولتی تا حد زیادی در شرایط اقتصادی خوب و بد تقریبا به صورت یکسانی ثابت مانده است. یک مقام ارشد ایرانی می گوید: «زمانی که به یک استراتژی (دفاع تهاجمی) برای بقای خود تکیه می کنید، در هر شرایطی آن را اجرا خواهید کرد».

برخورد منطقه ای

به عنوان شاهدی مبنی بر اینکه رکود اقتصادی لزوما به محدود شدن فعالیت های منطقه ای ایران منجر نمی شود، به دوره 2011-2015 توجه کنید (نمودار 3 را ببینید). تحریم های چند جانبه و بین المللی موجب آسیب بیشتر به اقتصاد این کشور شد که در نتیجه آن صادرات نفت در سال 2012 به نصف کاهش یافت، پول ملی به میزان 200 درصد سقوط کردو تورم به 40 درصد رسید. با این حال، این دوره همان طور که بسیاری در نظر دارند مهمترین گسترش مداخله نظامی ایران در منطقه است و در نتیجه شورش در سوریه تهران رقابت خود با عربستان و جنگ علیه داعش را گسترش داد.

سیاست «دفاع تهاجمی» ایران چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟/آمارهای معنادار از رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قوت و ضعف اقتصادی اش؟

به گفته مؤسسه تحقیقاتی صلح بین المللی استکهلم، انتقال سلاح ایران به متحدانش در سوریه و عراق در این دوره به اوج خود رسید. کمبود منابع در داخل مانع از گسترش خط اعتباری چند میلیارد دلاری به دمشق و یا بسیج شبه نظامیان شیعه در افغانستان، پاکستان و عراق برای مبارزه در سوریه نبود. ایران همچنین به حمایت از حوثی های یمن با آموزش و تجهیز آنها ادامه داد.

مزیت های (عیاشی ها) پسا توافق هسته ای!

منتقدان برجام معتقدند که ایران پس از توافق هسته ای، با به دست آوردن میلیاردها دلار دارایی بلوکه شده، ستیزه جوتر و تهاجمی تر شده است. با این حال، سخت است به چیزی که ایران پس از این توافق - از حمایت از شورشیان حوثی یمن تا حمایت از دولت سوریه – نسبت به چیزی که پیش از آن انجام داده بود اشاره کرد.

یک تغییر قابل توجه وجود داشت: تقریبا 30 درصد بودجه نظامی ایران افزایش یافت. حتی این نیز باید در یک چارچوب مناسب ارزیابی شود. همانطور که در نمودار 4 نشان داده شده است، هزینه های نظامی ایران با سطحی بالاتر از سال 2009 نرفت. مهمتر از همه این که ایران در زمانی که هزینه های نظامی خود را کاهش می داد (2011-2015)، مشارکت منطقه ای خود را گسترش داد و این نشان می دهد که این گسترش محصول فرصت یا نیاز ضروری است و نه اقتصاد و افزایش هزینه های دفاعی لزوما تأثیری قابل ملاحظه ای بر روی محیط عملیاتی ایران ندارد.

سیاست «دفاع تهاجمی» ایران چگونه و از چه زمانی شکل گرفت؟/آمارهای معنادار از رابطه میان سیاست های منطقه ای ایران و قوت و ضعف اقتصادی اش؟

در سال 2017، هزینه های دفاعی سالانه ایران 16 میلیارد دلار در مقایسه با 76.7 میلیارد دلار عربستان سعودی برآورد شد. ایران کمتر از 3 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به بخش دفاعی اختصاص داده است، که هزینه های این بخش در رتبه چهارم پس از تامین اجتماعی، تحصیلات و سلامت قرار دارد و برای کشوری با این اندازه و وسعت زیاد نیست.

فعالیت های ایران در منطقه ذاتا ـ و آگاهانه ـ ارزان و در نتیجه به طور عمده تاثیرناپذیر از نوسانات اقتصادی است. دولت ترامپ ادعا می کند که ایران از سال 2012، 16 میلیارد دلار برای پروژه قدرتش در منطقه هزینه کرده است. اگر این آمار درست باشد ـ هرچند این رقم احتمالا زیاد است ـ به طور متوسط به 2.6 میلیارد دلار در سال می رسد. اما این یک هزینه بسیار سنگین برای کشوری نیست که حتی تحت تحریم ها بیش از 25 میلیارد دلار درآمد نفتی در سال 2019 را به دست خواهد آورد و بیش از 100 میلیارد دلار ذخایر خارجی را حفظ خواهد کرد.

ادامه دارد...

 

سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۱
در انتظار بررسی: ۴
انتشار یافته: ۱۸
ای کاش کمی هم به اقتصاد رسیدگی میشد. همانطور که در نظامی صحیح رسیدگی شد.
با سلام . یکی از مهمترین روش استکبار برای به زانو دراوردن انقلابات مردم جهان استفاده از ابزار امنیت غذایی است . ومعمولا کشورها با استفاده از طرح کاداستر(سندار کردن زمین های کشاورزی ) از امنیت غذایی خود حفاظت می کنند . و فکر استفاده استکبار از ابزار امنیت غذایی را از دستشان می گیرند . امید است که تا پایان سال 97 قوه قضائیه (اداه ثبت اسناد ) با همکاری اداره کشاورزی . اب.منابع طبیعی .کلیه زمینهای کشاورزی (زراعی. باعبانی . مراتع . جنگل .ورودخانهها و حریم رودخانه ) را سندار کند . و سند تکبی دیجیتالی بدهد.تا از تبدیل این زمیها به خانه . اپارتمان .ویلا جلوگیری شود.تا شاهد تحریم امنیت غذایی توسط استکبار نباشیم
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۴:۰۱ - ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
درود بر تو هموطن آگاه.
چون سیاست دکترین دفاعی ایران دستخوش بازی های سیاسی داخلی نمی شود که به این شکل قدرتمند عمل می کند
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۳:۳۷ - ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
نمیشه همین سیاست رو تو بخش های دیگه مملکت هم به کار ببرن؟
آيا به اين نتيجه ميرسيم كه سرمايه بلوكه شده به شكل تسليحات تحويل گرفته شده؟
پاسخ ها
ناشناس
| Iran, Islamic Republic of |
۱۳:۵۲ - ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
هنوز نمی دونی که ایران جز قدرتمند ترین کشورها در زمینه ساخت صنایع نظامی است
باید کم کم کارهایی بکنیم که بندهایی از برجام را اجرا نکنیم تا اروپا بخودش بجنبد و امریکا هم ببیند که از کارش نتیجه عکس میگیرد.

بهتر است همین امروز صحبتهای تندی در رابطه با اجرای برجام بکنیم تا قیمت نفت بالا برود و ترامپ در انتخابات زیادی حال نکند و پمپیو هم دیگر از اینکه ایران در برجام میماند مطمئن نباشد.
پاسخ ها
ماهورا
| Iran, Islamic Republic of |
۱۴:۲۱ - ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
شما مشاور خاتمی نژاد نیستی احیانا؟
چقدر اشتباه تایپی!!!
بسیار عالی و حرفه ای ایران رو تحلیل میکنن!! اینجوری حرفه ای بودنشون رو نشون میدن!!!
این رو به اون کسانی نشون بدید که میگن سوریه رو رها کن فکری به حال ما کن
چنانچه مدیران هر کشوری سعی در بهبود شرایط اقتصادی اجتماعی مردمش نداشته باشد به سر نوشتی همچون شوروی سابق دچار میشود
برای یه وزیر یا مدیر فرقی نمیکنه چون حقوق کافی میگیره و زن و بچه اش هیچوقت گرسنه نموندن و به مسافرتش هم میره و اصلا به ککش هم نیستش....
برادر راه دیگری هم به غیر از سوریه هست...
چون نیروهای مسلح درگیر جناح بازی و ... نیست...
پاسخ ها
ماهورا
| Iran, Islamic Republic of |
۱۴:۲۲ - ۱۳۹۷/۰۸/۱۴
چون به اندازه مسولیتشون اختیار دارند.
برخی مسولین حتی بلد نیستند کلمه سیاست با کدام س نوشته می شود
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هفدهم رمضان