نفوذ منطقه‌ای ایران بر ترکیه پیشی می‌گیرد

ایران و ترکیه، دو کشوری که زمانی از آن‌ها به عنوان دو متحد بالقوه منطقه‌ای یاد می‌شد، مدت‌هاست در رقابتی شدید برای گسترش نفوذ منطقه‌ای خود برآمده و هر یک راهبردهای خاصی را در این زمینه پیش گرفته‌اند؛ تحلیل یک روزنامه اماراتی، از پیشی گرفتن ایران در این رقابت حکایت می‌کند.

به گزارش «تابناک»، روزنامه اماراتی «گالف نیوز» در مطلبی به بررسی رقابت‌های ایران و ترکیه در سطح جهانی و تحلیل ابعاد گوناگون آن پرداخته است. «اسامه الشریف»، تحلیلگر این روزنامه در مطلب خود در این باره می‌نویسد:

در رقابت میان ترکیه و ایران بر سر گسترش نفوذ منطقه‌ای و بالا بردن جایگاه بین‌المللی، ایران در حال پیشی گرفتن است. یکی از دلایل این امر، سوریه است. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه که زمانی دوست نزدیک بشار اسد، رئیس جمهور سوریه بود، کمپینی بین‌المللی را برای خلع وی از قدرت رهبری کرده است.


آنکارا به ائتلاف سست ضد اسد پیوست که از قطر، عربستان سعودی، انگلیس، فرانسه و ایالات متحده تشکیل می‌شود. اردوغان حتی از مخالفین سوری دعوت کرد در ترکیه اقامت گزینند و میزبان نخستین گروه‌های سربازان و افسران فراری شد که بعدها هسته اصلی «ارتش آزاد سوریه» را تشکیل دادند. بیشتر اسلحه و مهمات، از مرزهای ترکیه با سوریه به دست شورشیان مخالف دولت اسد می‌رسد.

در نخستین روزهای بحران دو ساله سوریه، احمد داوداوغلو، وزیر خارجه ترکیه وارد ماجرا شد و تلاش کرد، اسد را متقاعد به انجام اصلاحات و مذاکره با مخالفان کند؛ اما این تلاش وی ناکام ماند و آنکارا به یک حامی مهم شورشیان سنی و مخالفین در تبعید سوری تبدیل شد.

اندکی پس از آن، اردوغان درخواست‌های خود برای کنار رفتن اسد از قدرت را آغاز کرد. از آن زمان تاکنون، ارتباط ترکیه با دولت سوریه از میان رفته است. اردوغان و داوداوغلو چندین بار اظهار داشتند که کار اسد رو به پایان است. با این حال، رئیس جمهور سوریه توانست به آن‌ها ثابت کند که اشتباه می‌کنند.

همزمان با اینکه افراط گرایان – که برخی از آن‌ها با القاعده مرتبط هستند – در شمال سوریه قدرت گرفتند، موضع واشنگتن شروع به تغییر کرد. از آن زمان، حمایت از شورشیان مسلح کاهش یافته و انتقال تسلیحات نیز محدود شده است. غرب اکنون نگران آن است که روی کار آمدن گروه‌های افراطی، سوریه را به پایگاه افراط‌گرایان تبدیل کند.

به این ترتیب، ترکیه که موضع سختی علیه اسد در پیش گرفته، دیگر کارتی برای بازی کردن ندارد. در عوض، این کشور از شرکای خود در ناتو خواست تا موشک‌های پاتریوت را جهت استقرار در مرز سوریه برایش بفرستند.

اما در طرف دیگر ماجرا، ایران در حمایت از نزدیک‌ترین متحد خود در خاورمیانه، ثابت قدم باقی مانده است. ایران به حمایت‌های خود از دمشق ادامه می‌دهد و رهبران آن اعلام کرده‌اند با توطئه بین المللی برای کنار زدن اسد و بی‌ثبات کردن سوریه ـ که از آن به عنوان ستونی در مقاومت در برابر رژیم اسرائیل یاد می‌شود ـ مقابله خواهند کرد.

با وجود تحریم‌های نفتی غرب، ایران می‌تواند حمایت مادی و معنوی لازم را برای متحد سوری خود فراهم کند. بر خلاف آنکارا، ایران ابتکارات سیاسی را برای پایان دادن به بحران سوریه پیشنهاد کرده؛ اما همیشه اعلام نموده که آینده اسد غیر قابل مذاکره است.

بر خلاف ترکیه، ایران چندین برگ برنده را در سطح منطقه ارد. علاوه بر اتحاد نزدیک با سوریه، این کشور دارای نفوذی چشمگیر در عراق و به ویژه در دولت نوری مالکی است. در لبنان، ایران مهم‌ترین پشتیبان حزب الله است و میان اکثریت شیعه، محبوبیت دارد. این کشور همچنین توانسته هزاران موشک برد کوتاه را برای حماس در غزه بفرستد که در نبرد اخیر با رژیم اسرائیل مورد استفاده قرار گرفت.

البته ایران نیز در سطح منطقه دارای دشمنانی است. این کشور از سوی این دشمنان به حمایت از معترضان در بحرین، یمن و عربستان سعودی متهم می‌شود. در حقیقت، اتهام اصلی این کشور، کشیدن هلالی شیعی از تهران تا بغداد، سوریه و لبنان است. برنامه هسته‌ای این کشور در منطقه ایجاد نگرانی کرده و رژیم اسرائیل را بی‌قرار ساخته است. با این حال، ایران تاکنون توانسته موضع خود را حفظ کند و در روزهای اخیر، به موفقیتی دست یافته است.

هفته گذشته، جو بایدن، معاون رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد کشورش آماده است تا وارد مذاکره دوجانبه با ایران شود و البته در این زمینه شروطی را نیز مطرح نمود. این موضع گیری، با سیاست دیرپای آمریکا مبنی بر عدم مذاکره مستقیم با ایران متفاوت بود. در همین حال، قرار است ایران به زودی با کشورهای عضو گروه ۱+۵ در قزاقستان وارد مذاکره شود. ترکیه نیز تمایل خود به شرکت در این مذاکرات را اعلام کرده است.

اقبال مساعد دیگر برای ایران، این موضوع بود که «معاذ الخطیب»، رئیس ائتلاف مخالفان سوری، در مونیخ اعلام کرد که آماده مذاکره با دولت اسد است. وی همچنین با وزرای خارجه ایران و روسیه دیدار کرد. صالحی اعلام نمود تهران برای یافتن راهکاری سیاسی در بحران سوریه به تماس‌های خود با مخالفین سوری ادامه می‌دهد. ابتکار بحث برانگیز خطیب، مورد حمایت وزارت خارجه آمریکا نیز قرار گرفت.

در پایان، محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری ایران، در سفری تاریخی که نخستین سفر یک رئیس جمهور ایران در ۳۴ سال گذشته به شمار می‌رفت، برای شرکت در کنفرانس همکاری اسلامی به قاهره رفت. این سفر، روابط مصر و ایران را که از زمان انقلاب سال ۱۹۷۹ در ایران قطع شده بود، توسعه خواهد داد.

به این ترتیب، هرچند تهران همچنان تحت تحریم‌های غرب باقی مانده و از دولت سوریه که مورد مخالفت‌های زیادی در عرصه بین‌المللی است، حمایت می‌کند، نفوذ منطقه‌ای این کشور هرگز تا این میزان گسترده نبوده است.