سی نماینده تهران در «انتخابات تناسبی مجلس» چگونه مشخص می‌شوند؟

نظام مردم سالاری و تشکیل نهاد‌های تصمیم گیر بر اساس آرای مستقیم مردم، از مهمترین ویژگی‌های جمهوری اسلامی ایران است، اما برای برگزاری انتخابات و راه یافتن نمایندگانی از مردم به دستگاه قانونگذاری کشور پیشنهادهایی مطرح بود که پس از چهار دوره بررسی آن توسط نمایندگان ادوار گذشته، در نهایت نمایندگان مجلس یازدهم تکلیف آن را مشخص کردند.

با تصویب پیشنهاد الحاقی جعفر قادری در صحن علنی روز یکشنبه ۷ خردادماه، سرانجام نظام انتخاباتی تناسبی در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که در صورت تایید از سوی شورای نگهبان، تهرانی‌ها در انتخابات مجلس دوازدهم نمایندگان خود را براساس الگوی نظام انتخابات تناسبی راهی بهارستان می‌کنند.

تناسبی شدن انتخابات مجلس در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس که سی کرسی دارد، راهکاری است برای اینکه مردم تهران با هر نگاه سیاسی و تخصصی بتوانند نماینده‌ای در قوه مقننه داشته باشند و صدای همه جریان‌ها در مجلس شنیده شود. همان طور که در ادوار ششم تا یازدهم مجلس در این حوزه انتخابیه شاهد بودیم، هر دوره سی کرسی تهران به یک جریان اصلاح طلب یا اصولگرا اختصاص یافت و جریان مقابل، شانس حضور در بهارستان و بیان نظرات وکلای خود را نداشتند.

به نوشته «خانه ملت» بر اساس مصوبه اخیر مجلس، در طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس، در حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، هر داوطلب تأیید صلاحیت شده فقط می‌تواند منفرد یا به عنوان عضوی از یک فهرست نامزد شرکت در انتخابات شود. جزئیات نحوه عضویت کاندیدا‌ها در فهرست ها، یک ماه قبل از زمان شروع تبلیغات توسط هیات اجرایی مرکزی تهیه و به‌روز می‌شود و ابلاغ آن بر عهده وزیر کشور است.

یکی از نکات برگزاری انتخابات تناسبی مجلس در حوزه تهران این است که نامزد‌ها می‌تواند یا منفرد به رقابت بپردازد یا در یک لیست حضور پیدا کند و مانند ادوار گذشته نمی‌توانند در چند لیست حاضر باشند، چون قرار است سهم لیست‌ها برای داشتن کرسی در مجلس محاسبه شود.

فرض کنیم که الگوی نظام تناسبی انتخابات مجلس برای تهران، از سوی شورای نگهبان تایید و انتخابات اسفند امسال برای مجلس دوازدهم در این حوزه انتخابیه به این نحو برگزار شود؛ در این صورت، ستاد انتخابات برای اعلام نتیجه انتخابات تهران، ابتدا مجموع آرای صحیح کاندیدا‌هایی که منفرد در این کارزار حضور داشتند را جمع و بر مجموع کل آرای صحیح تهران تقسیم می‌کند و نتیجه این معادله، سهم کاندیدا‌های منفرد در میان سی کرسی تهران را مشخص می‌کند. به عبارتی در این الگو هم انتخابات حداکثری دیده شده هم انتخابات تناسبی.

فرض کنیم، مجموع آرای صحیح در تهران ۵۰ میلیون رای باشد و لیست اول ۲۰ میلیون، لیست دوم ۱۷ میلیون، لیست سوم ۱۰ میلیون و نامزد‌های منفرد در مجموع سه میلیون رأی کسب کنند.

براساس تبصره اول مصوبه الحاقی مجلس درباره تناسبی شدن انتخابات حوزه انتخابیه تهران، سهم نامزد‌های منفرد از کرسی‌های تهران محاسبه می‌شود. در این مثال که کاندیدا‌های منفرد جمعا سه میلیون رای کسب کرده اند، ۱.۸ کرسی به کاندیدا‌های منفرد اختصاص پیدا می‌کند. طبق تبصره بعدی این ماده الحاقی، توضیح داده شده، در صورتی که نتیجه این معادله عددی اعشاری شود، این عدد به بزرگترین عدد صحیح بعد از خودش گِرد می‌شود؛ بنابراین، دو کرسی به نامزد‌های منفرد داده می‌شود. در نتیجه دو کاندیدایی که منفرد کاندیدا شده اند از حوزه انتخابیه تهران به مجلس راه پیدا می‌کنند.

با این الگو هم رقابت در لیست ها انجام می شود و هم نامزدهای یک لیست برای کسب رای بیشتر تلاش می کنند تا شانس حضور در پارلمان را پیدا کنند.
به گفته جعفر قادری، با این مدل دیگر افراد به دلیل پرداخت هزینه های انتخاباتی در لیست قرار نمی گیرد و نخبگان هر جریان در دستگاه قانونگذاری کشور حاضر می شوند.

اما موضوع این است که در کشور احزاب شناسنامه دار تعریف نشده است و باید ساز و کاری برای تعیین لیست ها دیده شود و احتمال دارد وزارت کشور برای اجرای این مدل از انتخابات در تهران برای مجلس دوازدهم با چالش هایی روبه رو شود، چون شمارش آرا به این نحو زمان بر می شود و هنوز انتخابات الکترونیک که شمارش آرا هم در آن تسریع می شود، فراهم نشده است. باید دید شورای نگهبان در این باره چه نظری می دهد.