دادگستری گران و پرهزینه تامین‌کننده عدالت نیست / هزینه دادرسی در بیشتر کشورها سقف دارد
حقوقدان و وکیل دادگستری، با بیان اینکه دادگستری در کشور بسیار پرهزینه است، گفت: هزینه دادگستری یکی از شاخص‌های دسترسی به عدالت است و دادگستری گران و پرهزینه، تامین کننده اصل دسترسی به عدالت نیست.
به گزارش «تابناک»؛ حجت الاسلام والمسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه به بالا بودن هزینه‌های دادرسی در دعاوی حقوقی و کیفری توجه داشته و به معاونت حقوقی مأموریت داده است تا این موضوع را بررسی کند و هر میزان که امکان دارد از هزینه‌های مردم کاسته شود.
در همین راستا، رئیس قوه قضاییه ۲۸ شهریور در نهمین جلسه ستاد راهبری اجرای سند تحول قضایی، با تأکید بر تسریع در روند هوشمندسازی نظام قضایی در راستای بهبود عملکرد دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اعلام کرد: خدمات قضایی باید با ارزانترین قیمت ممکن به مردم ارائه شود.
«مرتضی شهبازی نیا» روز جمعه در گفت وگو با ایرنا درباره هزینه‌های دادرسی و کاهش آن با بیان اینکه دسترسی به دادگستری شاخص‌هایی دارد، افزود: زمانی می‌توانیم بگوییم که در یک جامعه دسترسی به عدالت به نحو موثر و مناسب وجود دارد که شاخص‌های دسترسی به دادگستری تامین شده باشند.
وی ادامه داد: اگر هزینه دادرسی سنگین باشد، چه بسا افراد ذیحقی از طرح دعوا منصرف شوند، حالا یا امکان تامین هزینه دادرسی را نداشته باشند و یا در محاسبه هزینه - فایده، قادر به پذیرش ریسک از دست رفتن هزینه دادرسی نباشند.
شهبازی نیا اظهار داشت: وقتی دستگاه قضایی، دسترسی به عدالت را تامین می‌کند که اولاً با سازوکارهایی مثل اعسار از هزینه دادرسی، امکان دسترسی به عدالت را برای افراد نیازمند و کسانی که قادر به پرداخت هزینه دادرسی نیستند به سادگی فراهم کند و در عین حال، دسترسی به دادگستری برای افراد غیر معسر هم سنگین و گزاف نباشد.
متاسفانه دادگستری در کشور ما بسیار پرهزینه است
رئیس سابق اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران (اسکودا) افزود: نکته دیگری که در مورد هزینه دادرسی قابل توجه است، این که اصولاً قضاوت و حل و فصل اختلاف از مهمترین شئون و وظایف حاکمیت است و قاعدتاً بخشی از مالیاتی که از مردم می گیرد و درآمدهای عمومی که در اختیار دارد، لاجرم باید صرف نظام قضایی شود و نباید اینگونه بپنداریم که همه بودجه مورد نیاز قوه قضاییه باید از محل هزینه دادرسی فراهم شود.
شهبازی نیا اضافه کرد: اگر چنین باشد، در واقع حاکمیت وظیفه خود را به نحو مناسب انجام نداده بلکه صرفا خدمتی را فروخته است. با این مقدمات، متاسفانه دادگستری در کشور ما بسیار پرهزینه است.
این حقوقدان با اشاره به نظام قضایی دیگر کشورها افزود: ایران شاید در قیاس با بقیه کشورهای دنیا، گرانترین و یا دست کم یکی از گرانترین نظام‌های دسترسی به دادگستری را دارد، خصوصاً در در دو دهه اخیر، در رویکردی نادرست، مستمرا هزینه دادرسی افزایش یافته است، به نحوی که اکنون اگر دعوایی همه مراحل را از دادگاه بدوی و تجدیدنظر و فرجام خواهی و اعاده دادرسی طی کند، بخش قابل توجهی از موضوع دعوا باید به عنوان هزینه دادرسی به دادگستری پرداخت شود.
استاد دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: این رویکرد نادرست، ناشی از باوری غلط در دولت بوده مبنی بر اینکه قوه قضاییه باید هزینه‌های خود را از محل درآمد اختصاصی تامین کند، در حالی که این تصور نادرست است.
شهبازی نیا اظهار داشت: اگر قضاوت یکی از مهمترین شئون حاکمیت باشد، عمده مخارج این وظیفه و شأن باید از درآمدهای عمومی تامین شود.
این حقوقدان خاطرنشان کرد: توجه داشته باشیم که جامعه بیشتر از هر چیز نیاز به اعتماد به دادگستری و احساس امنیت از حیث قضایی دارد و اعتماد به دادگستری و احساس امنیت، از جمله در گرو این است که افراد قادر به طرح دعوا و پیگیری حقوق خود از طریق دستگاه قضایی باشند. دادگستری گران عملاً به ناکارآمدی حاکمیت تعبیر و تاویل میشود.
شهبازی نیا با اشاره به اقدام اخیر رئیس قوه قضاییه درباره کاهش هزینه‌های دادگستری گفت: این اقدام باید تشویق شود و اکنون کاهش هزینه دادرسی، یکی از مهمترین اقداماتی است که باید در اسرع وقت در قوه قضاییه رخ دهد.
نگاهی به هزینه دادرسی در کشورهای دیگر
وی توضیح داد: برای اینکه ببینیم دادگستری در کشور ما چقدر گران است، کافی است نگاهی به هزینه دادرسی در کشورهای دیگر داشته باشیم؛ برای مثال در چین برای دعوای با خواسته کمتر از ۱۰ هزار یوان تنها ۵۰ یوان هزینه دادرسی گرفته می شود. از ۱۰ هزار تا ۱۰۰ هزار یوان، دو و نیم درصد و از ۱۰۰ هزار تا ۲۰۰ هزار یوان، ۲ درصد و از ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار یوان، یک و نیم درصد و از پانصد هزار تا یک میلیون یوان هم یک درصد و بالای یک میلیون یوان هم هزینه ندارد؛ بنابراین، سقف هزینه دادرسی در کشور چین ۱۳,۸۰۰ یوان است.
شهبازی نیا درباره هزینه دادرسی در فرانسه اظهار داشت: در فرانسه به ندرت ممکن است، هزینه دادرسی از ۱۰ هزار یورو فراتر رود و آن موارد محدود هم مربوط به دعاوی خاصی است.
وی به تجربه فنلاند اشاره کرد و گفت: طرح دعوا در دادگاه حداکثر ۵۱۰ یورو هزینه دادرسی دارد و اگر دعوی به دیوان عالی هم برود، در مجموع حداکثر هزار و ۵۳۰ یورو هزینه دارد همچنین در کشور بلژیک سقف هزینه دادرسی ۱۲۰۰ یورو است.
هزینه دادرسی در بیشتر کشورها سقف دارد
رئیس سابق اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران (اسکودا) با تاکید بر اینکه هزینه دادرسی در بیشتر کشورها سقف دارد، افزود: البته در اغلب کشورها برای جلوگیری از طرح دعوای واهی، حداقلی را هم تعیین کرده‌اند و هزینه دادرسی از یک حداقل شروع و به یک عدد سقف محدود میشود.
این وکیل دادگستری گفت: در کشور ما در مرحله بدوی ۳.۵ درصد خواسته، در مرحله تجدیدنظر چهار و نیم درصد خواسته و در دیوان ۵.۵ درصد خواسته و در مرحله اجرا پنج درصد بدون محدودیت سقف اخذ میشود و اگر خواسته اعداد و ارقام سنگینی باشد، هزینه دادرسی سر به فلک می‌کشد.
شهبازی نیا افزود: حتی اگر هدف، تامین همه هزینه‌های دادگستری در رسیدگی به پرونده هم باشد، بعید است مبلغ خواسته بیشتر از یک سقفی، موثر در افزایش هزینه دادگستری باشد. دلیلی ندارد که دادگستری برای رسیدگی به دعوا با این درصدهای بدون سقف، بخش قابل توجهی از خواسته را طلب کند.
وی اظهار داشت: با یک نگاه تطبیقی به راحتی می توان فهمید که در کشورهای دیگر به چه نحوی عمل میکنند و می شود راهکارهایی را که تجربه مشترک بشری است، پیدا و اجرا کرد.
دادرسی‌های اداری رایگان انجام شود
این حقوقدان افزود: به اعتقاد من هزینه دادرسی هم از حیث درصد باید کاهش یابد و یا به نصف برسد و هم مقید به یک سقف باشد، ضمن آن که همانند بسیاری از کشورها، دادرسی‌های اداری باید بدون هزینه و رایگان انجام شود تا مردم به راحتی قادر به شکایت از دستگاه‌های دولتی به خاطر نقض حقوقشان باشند.
عدالت با تأخیر، عدالت نیست
وی یکی از این شاخص‌های دسترسی به عدالت را سریع و بموقع بودن دادرسی دانست و گفت: عدالت با تأخیر، عدالت نیست، بلکه زمانی می توانیم مدعی تحقق عدالت شویم که حق ذیحق در زمان مناسب و موثر به او داده شود.
این وکیل دادگستری خاطرنشان کرد: اگر من امروز یک میلیون تومان از کسی طلبکار باشم و پرداخت نکند و ناگزیر در دادگستری طرح دعوا کنم، انتظار معقول دارم که در زمان مناسبی بدهکار ملزم به پرداخت بدهی شود و در صورتی که چند سال طول بکشد تا حکم صادر شود، چه بسا زمانی که حکم صادر می شود، من به آن یک میلیون تومان اصلا نیاز نداشته باشم و فایده‌اش را از دست داده باشد؛ بنابراین، زمانی می‌توانیم بگوییم دادگستری درست به وظیفه خود عمل می‌کند که در یک مدت متعارف و منطقی، عدالت را محقق کند.
استاد دانشگاه تربیت مدرس تاکید کرد: فراهم کردن دسترسی به دادگستری یا عدالت، یکی از مهمترین وظایف حاکمیت‌هاست و دسترسی به عدالت از منظر حقوق بشر نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی حق دادخواهی را یکی از حقوق مهم بشر عنوان کرد و گفت: حق دادخواهی زمانی قابل تامین است که مردم به نحو موثر به عدالت یا دادگستری دسترسی داشته باشند، از منظر استاندارد بودن دستگاه قضا نیز دسترسی به عدالت، بسیار تعیین‌کننده و حائز اهمیت است. این اصل از منظر توسعه یافتگی هم بسیار مهم و قابل توجه است زیرا یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی هر جامعه یا کشور، فراهم بودن دسترسی آسان، بموقع و ارزان به دادگستری است.
ما یه جاروبرقی می خواستیم از سایت دیوار بخریم سه میلیون تومان به حساب فروشنده واریز کردیم ولی جارو رو نفرستاد.1- دوتا شماره موبایل داشت
2- شماره کارت بانکی که به حسابش پول واریز کردیم
3- لابد مشخصات هویتی داشته که دیوار آگهیش رو منتشر کرده.
پس از مراجعه به سیستم قضایی و هزینه های معمول و وقت فراوان گفتن 10 درصد مبلغ رو به حساب دادگاه واریز کنید که 300 هزار تومان هم اونا ازمون گرفتن و هیچ کاری برامون نکردن.
ما 3 میلیون تومان پولمون رفته بود اینا کلی پول دیگه هم ازمون گرفتن و هیچ اتفاقی هم نیفتاد
یعنی اگه برای دادرسی مراجعه نکرده بودیم هم وقتمون تلف نمیشد هم 300 هزارتومان و سایر هزینه های دادرسی هم نمی دادیم و به نفعمون بود.
عوضش برای دعواهای معمولی هزینه ای نمیگیرند.مثلا چندنفردرخیابان درگیرشوندبگیرندببرنشان دادسرا یه جوری سروته قضیه روبهم میارن ووقت دادسراهم گرفته میشود.ولی اگر برای هرجلسه مثلا 5 میلیون بگیرند خودش عاملی میشود برای کاهش جرایم . یک مشکل بزرگ دردادگستری وجوددارد که انکسی که بایددر پیچ وخم دادگستری اسیرشود شاکی است ونه متشاکی.که این موضوع راکسانیکه کارشان به دادگستری کشیده شده خوب درک کرده اند وباید با اصلاح ایین نامه وروال اداری این معضل حل شود. دو سال پیش برای اولین بار کارم به دستگاه قضایی افتاد. پس از دو سال رفت و آمد فهمیدم که جای اشتباهی اومدم. فقط هزینه وکلا دادن و توی راه پله های دستگاه قضایی بالا و پائین رفتن نتیجه رجوع به این دستگاه هست. متاسفانه بی تفاوتی قضات و کارکنان به پرونده ها و رشوه و فساد غوغا میکنه. بنده یکی از قربانیان این سیستم ناکارآمد هستم. ممنون میشم ارگانی را معرفی فرمائید تا قضات ناکارامد... را بشه معرفی کرد. باتشکر برای اینکه یه حقی که از فرد گرفته یا ضایع شده طرف باید کلی پول خرج کنه تا به حق خودش برسه نمیدونم به این میگن دادرسی یا دادت در نیاد وگرنه پولبده بیاد . در جمهوری اسلامی دادگستری معنی نداره دادگستری کلا هزینه شده است. تازه معلوم هم نیست به نتیجه ای برسد. جوری شده اگه مثلا مالباخته باشی و مقدار پول کمتر از بیست سی میلیون باشد باید قیدش را بزنی چون به پولت که نمی رسی هیچ وقتت هم تلف می شود و هزینه های دادرسی را هم باید بدهی. گران، پرهزینه و زمان بر. به طوری که طرف از شکایتش منصرف میشه اصلا. متاسفانه قوه قضاییه نمیدانم چرا اینجوریست مردم از سیستم قضا نامید شدن. سه برادر دار و ندار خود را دادیم زمینی در میاندواب خریدیدم ۹۰۰ میلیون تومان . طرف زمین را نتوانست تحویل با وجودی که در قولنامه شرط کرده بود سه سال بخاطر اعسار و هزینه دادرسی حدودا ۳۶ میلیون تومان گیر کردیم شاهد و ... میاندواب اعسار قبول میشد در تجدید نظر استان اذربایجان غربی اعسار رد میشد دوباره و دوباره خلاصه دفعه اخر به تحویل مبی شکایت کردیم بعد از دو سال کارشناسی و وقت و .. طرف به علت اینکه تحویل مبی ممکن نبود محکوم به پرداخت ثمن معامله به نرخ روز شد اعتراض کردند رفت تجدید نظر استان اذربایجان غربی و در آنجا در کمال ناباوری و بهت همه وکلا و حتی قضات رای به قرار عدم استماع داد. بخدا تا حد خود کشی رفتیم نمیدانیم به کی برویم بگویم میگوند قرار عدم استماع تجدید نظر را هیچ‌کاری نمیتوانی بکنی قابل واخواهی و رفتن به دیوان عدالت نیز نیست. در نجدید نظر استان اذربایجان غربی رفتم پیش قاضی میگم ببخشید با چه مستنداتی اینگونه نظر دادید؟ میگه قرار نیست به شما توضیح دهم از اطاق بروید بیرون. برنامه هشت و سی چرا از این پرونده ها گزارش تهیه نمیکنه. قبل از انقلاب هزینه دادرسی 1/2 درصد بوده استاد ما در کلاس می گفت خیلی زیاد است . متاسفانه الان مرحله ءبدوی 3/5 درصد -واخواهی 4/5 درصد - تجدید نظر 4/5 درصد و فرجام خواهی و اعاده دادرسی 5/5 درصد شده است . شما به این مبلغ هزینه وکیل و کارشناس هم اضافه کنید ببینید صرف می کند شما در دادگستری دعوی مالی طرح کنید؟ نتیجه هم که احتمالیه.!!! در پرونده ای که عده ای اعضای تعاونی شانزده سال است گرفتار اسناد مالکیت مسکن خود هستند،قوه قضاییه برای صدور و اجرای رای ،از هر عضوی بیش از سی و دو میلیون تومان هزینه دادرسی مطالبه می کند .جالب است که هزینه تمام شده واحد های مسکونی آنها کمتر از سی میلیون تومان شده است. تازه اگر دادیار پرونده ات را از دادیاری دیگر به دادیاری خودش نبرد اون زمان دیگر محکوم هم می شوی . اگر دستگاه قضا ناراحت نمی شود بفرمایند تا آدرس دقیق دادیاری را بدهم هزینه دادرسی باید بر اساس هر مرحله رسیدگی مشخص شود چه دعاوی مالی چه غیر مالی فقط دعاوی مالی بسیار مهم اقتصادی که تعدادشان کمند استثنا شوند مثلا گفته شود هزینه دادرسی در مرحله بدوی و تجدید نظر هر کدام پانصد هزار تومان و حق الوکاله هر مرحله ۲میلیون تومان. دادگستری . یه پرونده داریم سه ساله میریم میایم هر وقت هم پیش قاضی میریم میگه شما مشکلتونو با طرف حل نکردی. یکی نیست بگه اگه مشکل قرار بود با گفتگو حل بشه چرا باید شکایت میکزدیم دادگستری بازی با روح و روان این دادگستری پولی نه زیبنده اسلام ونه زیبنده ایران ونه مردم شریف ان است وای برد هر کس که دادگستری را اینقدر گران وپولی کرد 99/در صد مراجعه کنندگان ناراحت واز این موضو ع ناخرسند هستند یک برگ ارسال از دفاتر خدمات قضایی حد اقل دویست هزار تومان هزینه دارد والا اخر حتی افراد برای اخذ مهریه باید چند درصد ان را به حساب دولت واریز تا این کار راانجام ندهید هیچ کاری برات نمی کنند اخرش هم داماد اعسار می گیرد وهیچی هزینه بی خود دادید ووقت کشی اقای اژای عزیز به فریاد ملت برس تا دیر نشده ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ در ایران هزینه وکیل و دادخواست افراد را از درخواست حق خود دور می کند و به عبارتی بی خیال می شود. افراد بی سواد و عامه نیز اصلا نمی دانند چه کنند. حقشان توسط پولدارها و کلاهبرداران ضایع می شود. با سلام 5درصدمبلغ مهریه رو دادگاه جهت داد رسی میگیره یعنی مهریه 100سکه5تا سهم دادگاه است مردان جوانها گناه دارن هیچ امیدی به این دادگستری نیست 80 درصدشاکیان از ترس هزینه ها عقب میکشند و از حق خود صرف نظر میکنند.