کلیات
آبهای زیرزمینی به آبهایی گفته میشود که در لایههای آبدار و اشباع زیر زمین تجمع پیدا کردهاست. این آبها فقط حدود ۴ درصد از مجموعه آبهایی را که فعالانه در چرخهٔ آبشناختی دخالت دارند، تشکیل میدهد. با این وجود حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متکی به همین آبهای زیرزمینی هستند.
آب زیرزمینی، آب موجود در زیر سطح زمین، منافذ خاک و شکستگیهای سازه سنگی است. هنگامی که یک واحد سنگی یا یک رسوب غیر محکم (کانسار) آورد قابل توجهی از آب ایجاد کند، آبخوان نامیده میشود. عمقی که در آن، منافذ خاک یا شکستگیها و حفرههای موجود در سنگها کاملاً از آب اشباعشده باشند، سطح ایستابی خوانده میشود. آب زیرزمینی از سطح تغذیه میشود؛ و ممکن است در سطح زمین نیز به صورت طبیعی در قالب چشمهها و تراوشات طبیعی تخلیه شده و واحهها یا تالابهایی را به وجود آورد. آبهای زیرزمینی، اغلب برای مصارف کشاورزی، شهری و صنعتی از طریق چاه برداشت میشوند. مطالعهٔ توزیع و حرکت آبهای زیرزمینی، آبزمینشناسی یا هیدرولوژی آب زیرزمینی نامیده میشود.
معمولاً، تصور بر این است که آب زیرزمینی، آب جاری موجود در آبخوانهای کم عمق است اما از نظر فنی، رطوبت خاک، لایههای منجمد آب در خاک، آب راکد در سنگ بستر با نفوذپذیری خیلی اندک و آب عمیق زمینگرمایی (ژئوترمال) یا سازندهای نفتی را نیز شامل میشود. احتمالاً قسمت اعظم زیرزمین حاوی مقداری آب است که در بعضی موارد ممکن است با مایعات دیگر مخلوط شده باشد. آب زیرزمینی فقط محدود و منحصر به زمین نیست. احتمالاً ایجاد بعضی از اشکال زمینی در مریخ متأثر از آب زیرزمینی است. شواهدی مبنی بر وجود آب مایع در سطح زیرین اروپا قمر سیارهٔ مشتری نیز وجود دارد.
اغلب، دسترسی به آب زیرزمینی نسبت به آب سطحی ارزانتر، راحتتر و مناسب تر و مستعد آلودگی کمتری است. از این رو، معمولاً برای تأمین آب از آن استفاده میشود؛ مثلاً، در ایالات متحده، آب زیرزمینی، بزرگترین منبع آب مصرفی را تأمین میکند و کالیفرنیا سالانه بیشترین میزان آب زیرزمینی نسبت به همهٔ ایالتهای آمریکا را برداشت میکند. مخازن آب زیرزمینی حاوی مقدار آب بسیار بیشتری نسبت به ظرفیت همه مخازن سطحی و دریاچههای ایالات متحده از جمله دریاچههای بزرگ میباشد. مقدار زیادی از آب شهری صرفاً از آب زیرزمینی تأمین میشود.
آب زیرزمینی آلوده کمتر به چشم میآید و نسبت به آلودگی در رودخانهها و دریاچهها سختتر پاکسازی میشود. آلودگی آب زیرزمینی اغلب به دلیل دفع نادرست زبالهها در زمین است. مواد شیمیایی صنعتی و خانگی و محلهای دفن زباله، استفاده بیش از حد از کودها و آفتکشها در کشاورزی، تالابهای مواد زائد صنعتی (پسابهای صنعتی)، پسماندها و فاضلاب فرآوری شده معادن، fracking صنعتی، گودالهای آب نمکی میدان نفتی، نشت مخازن ذخیره و خطوط انتقال نفتی، شیرآبه فاضلاب شهری و سیستمهای سپتیک منابع اصلی (آلودگی) میباشد.
شرایط منابع آبی تا جایی پیش رفت که دولت به موضوع آبهای ژرف نیز ورود کرده است و هر چند وزیر نیرو اعلام کرده برداشت از این آب در مرحله پژوهش و انجام چند طرح پایلوت قرار دارد اما برنامههایی برای برداشت از آبهای ژرف در نظر گرفته شده است.
کد خبر: ۱۲۲۳۰۵۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۲
در بسیاری از سفرههای زیرزمینی ایران، کیفیت آبهای زیرزمینی دستخوش تغییرات ناپایداری شده است که در صورت ادامه استفاده بیرویه، ذخایر آب زیرزمینی بسیار به انقراض نزدیک میشود. بیتوجهی به وضعیت آبهای زیرزمینی در ایران پیامدهای متعددی دارد. منابع آب چشمهها، قناتها، چاهها، رودخانهها و تالابها بهطور متوسط ۴۰ کاهش داشتهاند و همین موضوع منجر به مجموعهای از مشکلات محیط زیستی و اجتماعی اقتصادی در سراسر کشور شده است.
کد خبر: ۱۱۹۶۰۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۹
در حالی که شیب مداری زمین بین سالهای ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۰ حدود ۸۰ سانتیمتر به سمت شرق منحرف شده است، دانشمندان میگویند استخراج آبهای زیرزمینی با این جابجایی مرتبط است.
کد خبر: ۱۱۷۹۶۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۲۸
تازهترین گزارشهای بین المللی حکایت دارند؛
امروزه برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی به ویژه در حوزه کشاورزی به یکی از چالشهای جدی در نقاط مختلف جهان تبدیل شده است و بسیاری از متخصصان عقیده دارند در صورت استمرار روند فعلی، آینده ترسناکی پیش روی جامعه جهانی قرار خواهد داشت.
کد خبر: ۱۱۷۰۹۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۱/۲۳
محققان سازمان نقشهبرداری کشور با اجرای طرح پایش نرخ فرونشست در کشور، ۲۵۲ نقطه در کشور را شناسایی کردند که درگیر پدیده فرونشست هستند و اعلام کردند ۵ استان دارای بالاترین نرخ فرونشست بوده و توقف فرونشست در استان اصفهان نیز مشخص نیست که این موضوع بهدلیل مدیریت صحیح آبهای زیرزمینی بوده یا زمان مرگ آبخوان در این منطقه فرارسیده است.
کد خبر: ۱۱۵۹۹۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۷
عضو کارگروه تخصصی فرونشست استان اصفهان گفت: بخش اعظمی از این منطقه در مناطق آبرفتی قرار دارد که پیشتر سطح آب زیرزمینی بالاتر بوده، بنابراین ظرفیت فرونشست در آن بیشتر از شهرهای دیگر است و به این دلیل فرونشست نامتقارن، خطر پذیری بیشتری دارد.
کد خبر: ۱۱۵۶۸۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۰۷
سازمان ملل در گزارشی وضعیت برداشت آب از منابع زیرزمینی را بررسی کرده است. روند تغییرات برداشت از منابع آب زیرزمینی در کشورهای منتخب از سال ۱۹۵٠ تا ۲۰۲۰ نشان میدهد که ایران از نظر برداشت از منابع آب زیرزمینی پنجمین کشور دنیاست.
کد خبر: ۱۱۱۳۰۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۱
یادداشتی به مناسبت روز جهانی آب
نیمی از کل آب آشامیدنی جهان، ۴۰ درصد آب مورد نیاز کشاورزی و حدود یک سوم آب مورد نیاز صنعت را منابع آب زیرزمینی تامین می کند و حفاظت پایدار از این منابع ضروری است.
کد خبر: ۱۱۱۰۶۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۰۲
رئیس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی با پیشبینی بارندگی بهتر از امسال در بهار سال ۱۴۰۱، گفت: توان کشور از نظر تأمین آب بهشدت ضعیف و آبهای زیرزمینی متلاشی شده است.
کد خبر: ۱۰۹۵۰۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۰۴
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی با بیان اینکه نزدیک به حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت شهری در زونهای فرونشستی با نرخهای متفاوت واقع شدند، گفت: بررسی هایی که به صورت کشوری انجام شده نشان داده می شود که از ۳۱ استان در ۱۸ استان شاهد رخداد فرونشست هستیم.
کد خبر: ۱۰۸۴۶۴۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۷
آمارها حاکی است که بیش از ۲۸ هزار حلقه از حدود ۴۲ هزار حلقه چاه حفر شده در استان تهران غیرمجاز است؛ این یعنی برداشت بی رویه از سفرههای زیرزمینی آب، کاهش روز به روز کیفیت خاک و در نهایت فرونشست زمین به ویژه در جنوب تهران که زنگ خطر را به صدا درآورده است.
کد خبر: ۱۰۷۸۸۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۷/۰۶
فرونشست زمین که از آن به عنوان «زلزله خاموش» نیز یاد میشود تقریبا تمام دشتهای کشور که آب شیرین زیرزمینی دارند را در معرض خطر جدی قرار داده است. مدیرکل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگلها ضمن هشدار نسبت به نرخ بالا و خطرات ناشی از فرونشست زمین در کشور تاکید کرد: فرونشست زمین در ردیف مخاطرات جدی کشور در برنامه هفتم توسعه در دستور کار سازمان مدیریت بحران قرار گیرد.
کد خبر: ۱۰۷۵۳۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۱۹
با فرونشست دیگر امکان تغذیه آبهای زیرزمینی وجود ندارد و پایداری زمین هم از بین میرود. از دست رفتن زمین یعنی از دست رفتن امنیت غذایی، از بین رفتن تولید و افزایش مهاجرت و تبعات منفی اجتماعی و اقتصادی. همه اینها به دلیل نبود مدیریت صحیح منابع آبی در کشور است.
کد خبر: ۱۰۶۸۴۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۶
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز گفت: استفاده بیرویه از آبهای زیرزمینی علاوه بر افت شدید سطح سفرههای آب زیرزمینی و فرونشست دشتها، بحران دیگری را نیز به صورت کانونهای گرد و غبار پدید آورده است.
کد خبر: ۱۰۶۳۲۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۴/۲۰
مدیرکل دفتر بهداشت آب و فاضلاب گفت: امکان انتقال ویروس کرونا از طریق اجساد به آبهای زیرزمینی وجود ندارد و جای هیچگونه نگرانی در این باره نیست.
کد خبر: ۹۷۲۷۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۱/۲۸
معاون وزیر نیرو گفت: زبالههای بیمارستانی بصورت بهداشتی دفع میشوند و اکنون که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده طبیعتا ملاحظات بیشتری صورت میگیرد.
کد خبر: ۹۷۲۵۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۱/۲۷
بوشهر سالهاست که آلودگی هوای عسلویه و آلایندههایی که منطقه را تحت تاثیر قرار داده و در محاصره خود درآورده اند مردم استان بوشهر و این منطقه را نگران و درگیر کرده است، حالا و پس از آلودگی های هوا و دریا، نشت میعانات گازی سبب شده خسارت های جدیدی به محیط زیست منطقه وارد شود.
کد خبر: ۹۵۲۸۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۱۰/۲۹
کد خبر: ۹۰۲۹۳۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۳/۱۲
کد خبر: ۸۶۳۱۹۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۰۳
یک متخصص آبهای زیرزمینی در گفت وگو با «تابناک»؛
مدتی است، از سوی برخی متولیان آب کشور ضرورت ورود جدی به حوزه تأمین آب شیرین از طریق آبهای ژرف مورد توجه قرار گرفته و در همین راستا، اقداماتی نیز انجام شده است؛ اقداماتی که برخی کارشناسان و متخصصان این حوزه عقیده دارند، نیاز به مطالعات دقیقی دارد و در صورت تصمیم گیری های عجولانه به خسارات جبران ناپذیری دامن خواهد زد.
کد خبر: ۸۲۹۸۹۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۶/۱۰