بنیاد سعدی؛ انگیزه‌ها و برنامه‌ها
دکتر سیدباقر سخایی
در دنیای امروز، آموزش زبان ملی به خارجیان، از مولفه های «دیپلماسی عمومی» هر کشوری محسوب می شود چراکه با گسترش هر زبان، فرهنگ، اداب و رسوم آن نیز معرفی شده و موجب توسعه روابط فرهنگی، تجاری، اقتصادی، علمی و افزایش گردشگر خواهد شد. در ایران نیز وزارت خانه ها و سازمان هایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم و تحقیقات ، وزارت امورخاجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی هرکدام در بخشی به آموزش زبان فارسی در خارج از کشور می پرداختند، اما تحقیقات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و شورای انقلاب فرهنگی درباره روند توسعه، کاهش کرسی های زبان فارسی درجهان را نشان می دهد، لذا شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل نهادی متمرکز و مستقل را به نام « بنیاد سعدی»، زیر نظر عالی ترین مقام اجرایی کشور مصوب کرد تا ضمن ادغام مراکز قبلی، این بنیاد به صورت متمرکز بر امر آموزش و گسترش زبان فارسی در جهان فعالیت کند.
در این راستا سایت «تابناک» گفت‌وگویی با سیدباقر سخایی، دبیر و معاون اداری و مالی بنیاد سعدی انجام داده که در پی می خوانید:
جناب آقای سخایی، جنابعالی سالها تجربه سفارت در کشورهای مختلف و حضور در دولت و وزارتخانه های مهم کشور از جمله وزارت امور خارجه، وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه داشته اید، از نگاه شما چه ضرورتی برای آموزش و گسترش زبان فارسی در خارج از مرزهای کشور وجود دارد و اساسا علت تشکیل « بنیاد سعدی» چه بود؟
همانگونه که می دانید زبان فارسی میراث گرانقدری است که از نیاکان ما به ارث رسیده و در حال حاضر متجاوز از یکصد میلیون نفر در دنیا به این زبان صحبت می کنند و از نظر جمعیت صحبت کننده در مرتبه سیزدهم در جهان قرار دارد که علاوه بر ایران در افغانستان، تاجیکستان، جنوب ازبکستان و ایالات متحده آمریکا هم تعداد زیادی به زبان فارسی صحبت می کنند.
متاسفانه موج ایران هراسی و تا حدی می توان گفت شیعه هراسی، باعث شد که زبان فارسی وضعیت خوبی در دنیا نداشته باشد و روز به روز در جایگاه ضعیف تری قرار گیرد. آقای دکتر حدادعادل که پیش از همه و بیش از همه به این مشکل پی برده بود، به دنبال راه کار برون رفت این مشکل افتاد و ایشان با آسیب شناسی وضعیت موجود و بهره گیری از تجربه سایر کشورها به این نتیجه رسیدند که زبان فارسی نیازمند متولی خاص است تا بتواند از این وضعیت نامناسب خارج شود. اینکه آموزش زبان فارسی به خارجیان بخشی از فعالیت دستگاههائی در کشور مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وزارت علوم و آموزش عالی، وزارت آموزش و پرورش و و حتی وزارت امور خارجه باشد، پاسخگوی نیاز آموزش و گسترش زبان فارسی در جهان نیست. لذا باید یک موسسه یا نهادی از تجمیع فعالیت های موجود در سایر نهاد به وجود آید. همان کاری که سایر کشورها انجام داده اند و موسسه هایی مانند بریتیش کنسول در انگلیس، گوته آلمان، آلیانس فرانسه، کنفوسیسوس چین، روسیکی میر روسیه، سروانتس اسپانیا، دانته ایتالیا و ... نزدیک به یک قرن پیش راه اندازه کرده اند.
در نهایت دکتر حداد عادل با تلاش فراوان موفق شد این نهاد آموزشی و پژوهشی را در سال 1389 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برساند.
علت انتخاب نام « بنیاد سعدی » چه بوده است چرا که تصور سعدی پژوهی را به ذهن افراد می آورد و چرا نام فردوسی که 30 سال برای احیاء زبان فارسی زحمت کشیده بر روی بنیاد گذاشته نشده است؟
اتفاقا این سوال در ابتدای امر برای ما هم وجود داشت، وقتی از آقای دکتر حداد فلسفه این نام گذاری را سوال کردیم، گفتند: اولا نقش گلستان سعدی در فراگیری زبان فارسی برای خارجیان و فارسی آموزان دلیل این اسم گذاری است. ثانیا: اکثر کشورهای جهان موسسه آموزش زبان به خارجیان را به اسم یکی از بزرگترین شعرا و سخن سرایان خود گذاشته اند، مانند گوته که یک شاعر آلمانی است. روسکی میر روسیه که یک شاعر و ادیب بلند آوازه روسی است، کنفوسیوس که نام یک شاعر و فیلسوف چینی است و همچنین دیگر کشورها. آنچه که بنده را به انتخاب نام سعدی بیشتر متقاعد کرد، انتخاب شاعری است که فرقه های مسلمان اعم از شیعه و سنی روی آن حساسیت ندارند. البته انتخاب اسم سعدی روی موسسه، ابتدا این ذهنیت را برای همه ایجاد کرد که بنیاد سعدی یک موسسه سعدی پژوهی است لذا برخی با این تصور که برای تحقیق پیرامون سعدی هزینه هفت میلیارد تومانی بسیار زیاد است، شروع به تبلیغات علیه بنیاد سعدی و بعضا آقای دکتر حداد عادل کردند. در حالیکه بودجه بنیاد سعدی در قیاس با سایر بنیادهای مشابه که نام برده شد، بعضا یک میلیونیوم هم نمی رسد. مثلا بودجه تعیین شده برای بریتیش کانسل انگلیس در سال 2012 رقمی در حدود 1میلیارد و 220 میلیون دلار بوده است، بودجۀ مؤسسه گوته آلمان نیز در سال 2010 رقمی در حدود 301 میلیون دلار بود. در همین سال بودجه بنیاد کنفوسیسوس چین 167 میلیون دلار بوده است، این درحالی است که بودجه مصوب بنیاد سعدی با افزایش هایی که داشته امثال به هفت میلیارد تومان یعنی حدود 2 میلیون دلار رسیده است. البته تمامی موسسات مشابه کمک های بخش خصوصی و مردمی را هم در کنار بودجه های کلان خود دارند.
بنیاد سعدی برای نسل جدید ایرانیان خارج از کشور و جلوگیری از فراموشی زبان فارسی چه اقداماتی انجام داده است؟ آیا در خصوص تهیه منابع آموزشی برای این گروه وگسترش کلاس های فارسی برای ایشان اقدام خاصی صورت گرفته است؟
بنیاد در این زمینه در حال تدوین کتاب های درسی مخصوص است و در توافقی که در گذشته با شورای ایرانیان به عمل آمده است برنامه ریزی خوبی برای آموزش زبان فارسی به این دسته از ایرانیان مقیم خارج که بدلیل دوری از وطن در حال فراموش کردن زبان مادری هستند، انجام شده است و در نظر دارد برنامه ایی برای سفر گروهی انان به ایران انجام دهدکه احتمالا اولین گروه امسال از کشور سوئد به ایران خواهند آمد.
موسسات دیگر هم در این سالها در زمینه آموزش زبان فارسی فعالیت کرده و می کنند، برای هم افزایی آنها چه اقداماتی انجام گرفته است؟
در این مورد جلسات سالانه ای برگزار می شود و همه دست اندرکاران آموزش زبان فارسی به خارجیان درکشور و حتی خارج از کشور دعوت می شوند و ضمن تبادل تجربه، هماهنگی و هم افزایی لازم با آنها انجام می گیرد. تاکنون دو جلسه تشکیل شده و جلسه سوم ان شاءالله درزمستان تشکیل خواهد شد.
چه ضرورت هایی برای سرمایه گذاری در زمینه گسترش زبان فارسی در جهان وجود دارد؟
زبان فارسی، سرمایه ملی ماست. بزرگان فرهنگ و ادب، زحمات زیادی برای حفظ و گسترش زبان فارسی انجام داده اند و همانطور که خودتان قبلا اشاره داشتید، افرادی مانند فردوسی 30 سال برای زبان فارسی رنج برده اند، آیا این همه زحمت و تلاش گذشتگان نباید توسط ما وارثان زبان فارسی اهمیت داده شود؟ متاسفانه بدلیل مشکلات مالی دولت در برهه زمانی فعلی و بودجه کمی که در بالا عنوان شد، ما نمی توانیم درکوتاه مدت به اهدافمان برسیم لذا از همه فرهنگ دوستان و علاقمندان به زبان فارسی اعم از سازمان ها، وزارت خانه ها و نهادها و همچنین مردم کشور دعوت می کنیم که چنانچه تمایل داشته باشند کمک های خود را به صورت نقد، یا واگذاری ملک و املاک بصورت دائم و یا بصورت موقت، در اختیار بنیاد سعدی قرار دهند تا ما بتوانیم این میراث گرانقدرمان را حفظ کرده و گسترش دهیم و تحویل نسل های آینده دهیم. راستی چه باقیات و صالحاتی از این بالاتر برای افرادی که مایلند با هبه یا وقف یا واگذاری موقت املاک و یا تحت شرایط مورد نظر خودشان، نام نیکی از خود به یادگار بگذارند. ما با تمام وجود از این امر استقبال می کنیم.
در حال حاضر از چه کمک هایی استفاده می کنید؟
درحال حاضر صرفا از کمک دولت استفاده می کنیم ولی با ایجاد مرکز آموزش زبان فارسی، منبع درآمدی برای بنیاد درست شده است که امیدواریم بتوانیم کمتر از کمک دولت استفاده کنیم. البته بعضا کمک هایی بسیار اندک از سوی برخی از بانک ها مانند بانک پاسارگاد و بانک شهر شده است و انتظار می رود در آینده بتوانیم از کمک سایر موسسات نیز برخوردار شویم. ولی چشم امید به ایرانیان فرهنگ دوست در داخل و خارج از کشور است و مردم می توانند با مراجعه به وبگاه بنیاد سعدی به آدرس saadifoundation.ir ضمن اطلاع از اساسنامه، با ساختار، وظایف و فعالیتهای بنیاد سعدی آشنا شوند و در صورت تمایل با مراجعه به بخش حامیان مالی، حمایت های مادی و معنوی خود را اعلام کنند.
در این راستا سایت «تابناک» گفت‌وگویی با سیدباقر سخایی، دبیر و معاون اداری و مالی بنیاد سعدی انجام داده که در پی می خوانید:
جناب آقای سخایی، جنابعالی سالها تجربه سفارت در کشورهای مختلف و حضور در دولت و وزارتخانه های مهم کشور از جمله وزارت امور خارجه، وزارت کشور و سازمان برنامه و بودجه داشته اید، از نگاه شما چه ضرورتی برای آموزش و گسترش زبان فارسی در خارج از مرزهای کشور وجود دارد و اساسا علت تشکیل « بنیاد سعدی» چه بود؟
همانگونه که می دانید زبان فارسی میراث گرانقدری است که از نیاکان ما به ارث رسیده و در حال حاضر متجاوز از یکصد میلیون نفر در دنیا به این زبان صحبت می کنند و از نظر جمعیت صحبت کننده در مرتبه سیزدهم در جهان قرار دارد که علاوه بر ایران در افغانستان، تاجیکستان، جنوب ازبکستان و ایالات متحده آمریکا هم تعداد زیادی به زبان فارسی صحبت می کنند.
متاسفانه موج ایران هراسی و تا حدی می توان گفت شیعه هراسی، باعث شد که زبان فارسی وضعیت خوبی در دنیا نداشته باشد و روز به روز در جایگاه ضعیف تری قرار گیرد. آقای دکتر حدادعادل که پیش از همه و بیش از همه به این مشکل پی برده بود، به دنبال راه کار برون رفت این مشکل افتاد و ایشان با آسیب شناسی وضعیت موجود و بهره گیری از تجربه سایر کشورها به این نتیجه رسیدند که زبان فارسی نیازمند متولی خاص است تا بتواند از این وضعیت نامناسب خارج شود. اینکه آموزش زبان فارسی به خارجیان بخشی از فعالیت دستگاههائی در کشور مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، وزارت علوم و آموزش عالی، وزارت آموزش و پرورش و و حتی وزارت امور خارجه باشد، پاسخگوی نیاز آموزش و گسترش زبان فارسی در جهان نیست. لذا باید یک موسسه یا نهادی از تجمیع فعالیت های موجود در سایر نهاد به وجود آید. همان کاری که سایر کشورها انجام داده اند و موسسه هایی مانند بریتیش کنسول در انگلیس، گوته آلمان، آلیانس فرانسه، کنفوسیسوس چین، روسیکی میر روسیه، سروانتس اسپانیا، دانته ایتالیا و ... نزدیک به یک قرن پیش راه اندازه کرده اند.
علت انتخاب نام « بنیاد سعدی » چه بوده است چرا که تصور سعدی پژوهی را به ذهن افراد می آورد و چرا نام فردوسی که 30 سال برای احیاء زبان فارسی زحمت کشیده بر روی بنیاد گذاشته نشده است؟
اتفاقا این سوال در ابتدای امر برای ما هم وجود داشت، وقتی از آقای دکتر حداد فلسفه این نام گذاری را سوال کردیم، گفتند: اولا نقش گلستان سعدی در فراگیری زبان فارسی برای خارجیان و فارسی آموزان دلیل این اسم گذاری است. ثانیا: اکثر کشورهای جهان موسسه آموزش زبان به خارجیان را به اسم یکی از بزرگترین شعرا و سخن سرایان خود گذاشته اند، مانند گوته که یک شاعر آلمانی است. روسکی میر روسیه که یک شاعر و ادیب بلند آوازه روسی است، کنفوسیوس که نام یک شاعر و فیلسوف چینی است و همچنین دیگر کشورها. آنچه که بنده را به انتخاب نام سعدی بیشتر متقاعد کرد، انتخاب شاعری است که فرقه های مسلمان اعم از شیعه و سنی روی آن حساسیت ندارند. البته انتخاب اسم سعدی روی موسسه، ابتدا این ذهنیت را برای همه ایجاد کرد که بنیاد سعدی یک موسسه سعدی پژوهی است لذا برخی با این تصور که برای تحقیق پیرامون سعدی هزینه هفت میلیارد تومانی بسیار زیاد است، شروع به تبلیغات علیه بنیاد سعدی و بعضا آقای دکتر حداد عادل کردند. در حالیکه بودجه بنیاد سعدی در قیاس با سایر بنیادهای مشابه که نام برده شد، بعضا یک میلیونیوم هم نمی رسد. مثلا بودجه تعیین شده برای بریتیش کانسل انگلیس در سال 2012 رقمی در حدود 1میلیارد و 220 میلیون دلار بوده است، بودجۀ مؤسسه گوته آلمان نیز در سال 2010 رقمی در حدود 301 میلیون دلار بود. در همین سال بودجه بنیاد کنفوسیسوس چین 167 میلیون دلار بوده است، این درحالی است که بودجه مصوب بنیاد سعدی با افزایش هایی که داشته امثال به هفت میلیارد تومان یعنی حدود 2 میلیون دلار رسیده است. البته تمامی موسسات مشابه کمک های بخش خصوصی و مردمی را هم در کنار بودجه های کلان خود دارند.
بنیاد سعدی برای نسل جدید ایرانیان خارج از کشور و جلوگیری از فراموشی زبان فارسی چه اقداماتی انجام داده است؟ آیا در خصوص تهیه منابع آموزشی برای این گروه وگسترش کلاس های فارسی برای ایشان اقدام خاصی صورت گرفته است؟
بنیاد در این زمینه در حال تدوین کتاب های درسی مخصوص است و در توافقی که در گذشته با شورای ایرانیان به عمل آمده است برنامه ریزی خوبی برای آموزش زبان فارسی به این دسته از ایرانیان مقیم خارج که بدلیل دوری از وطن در حال فراموش کردن زبان مادری هستند، انجام شده است و در نظر دارد برنامه ایی برای سفر گروهی انان به ایران انجام دهدکه احتمالا اولین گروه امسال از کشور سوئد به ایران خواهند آمد.
موسسات دیگر هم در این سالها در زمینه آموزش زبان فارسی فعالیت کرده و می کنند، برای هم افزایی آنها چه اقداماتی انجام گرفته است؟
در این مورد جلسات سالانه ای برگزار می شود و همه دست اندرکاران آموزش زبان فارسی به خارجیان درکشور و حتی خارج از کشور دعوت می شوند و ضمن تبادل تجربه، هماهنگی و هم افزایی لازم با آنها انجام می گیرد. تاکنون دو جلسه تشکیل شده و جلسه سوم ان شاءالله درزمستان تشکیل خواهد شد.
چه ضرورت هایی برای سرمایه گذاری در زمینه گسترش زبان فارسی در جهان وجود دارد؟
زبان فارسی، سرمایه ملی ماست. بزرگان فرهنگ و ادب، زحمات زیادی برای حفظ و گسترش زبان فارسی انجام داده اند و همانطور که خودتان قبلا اشاره داشتید، افرادی مانند فردوسی 30 سال برای زبان فارسی رنج برده اند، آیا این همه زحمت و تلاش گذشتگان نباید توسط ما وارثان زبان فارسی اهمیت داده شود؟ متاسفانه بدلیل مشکلات مالی دولت در برهه زمانی فعلی و بودجه کمی که در بالا عنوان شد، ما نمی توانیم درکوتاه مدت به اهدافمان برسیم لذا از همه فرهنگ دوستان و علاقمندان به زبان فارسی اعم از سازمان ها، وزارت خانه ها و نهادها و همچنین مردم کشور دعوت می کنیم که چنانچه تمایل داشته باشند کمک های خود را به صورت نقد، یا واگذاری ملک و املاک بصورت دائم و یا بصورت موقت، در اختیار بنیاد سعدی قرار دهند تا ما بتوانیم این میراث گرانقدرمان را حفظ کرده و گسترش دهیم و تحویل نسل های آینده دهیم. راستی چه باقیات و صالحاتی از این بالاتر برای افرادی که مایلند با هبه یا وقف یا واگذاری موقت املاک و یا تحت شرایط مورد نظر خودشان، نام نیکی از خود به یادگار بگذارند. ما با تمام وجود از این امر استقبال می کنیم.
در حال حاضر از چه کمک هایی استفاده می کنید؟
درحال حاضر صرفا از کمک دولت استفاده می کنیم ولی با ایجاد مرکز آموزش زبان فارسی، منبع درآمدی برای بنیاد درست شده است که امیدواریم بتوانیم کمتر از کمک دولت استفاده کنیم. البته بعضا کمک هایی بسیار اندک از سوی برخی از بانک ها مانند بانک پاسارگاد و بانک شهر شده است و انتظار می رود در آینده بتوانیم از کمک سایر موسسات نیز برخوردار شویم. ولی چشم امید به ایرانیان فرهنگ دوست در داخل و خارج از کشور است و مردم می توانند با مراجعه به وبگاه بنیاد سعدی به آدرس saadifoundation.ir ضمن اطلاع از اساسنامه، با ساختار، وظایف و فعالیتهای بنیاد سعدی آشنا شوند و در صورت تمایل با مراجعه به بخش حامیان مالی، حمایت های مادی و معنوی خود را اعلام کنند.
