بازدید 6271
در روز ملی خلیج فارس مطرح شد

ایران در منطقه «خلیج فارس» سیاست مشخصی را دنبال نمی کند!

در بحث منطقه گرايي اگر نقشه راه مشخصي پيش روي کشور باشد، حتي در برابر رخدادهاي پيش بيني نشده هم مي توان سياست و رفتار حساب شده و موفقیت آمیزی را در پيش گرفت. چرا که در همان برنامه طراحی شده که اشاره شد برای شرایط متفاوت راهکارهای منطقی پیش بینی خواهد شد.»
کد خبر: ۵۸۴۶۹۴
تاریخ انتشار: ۱۰ ارديبهشت ۱۳۹۵ - ۱۸:۱۶ 29 April 2016
بدون شک روز ملی «خلیج فارس» یکی از بزرگ ترین روزهای مناسبتی در کشور ایران است که فارغ از دین، مذهب، گروه زبانی و... همه ملت ایران نسبت به آن حساس و غیرت ملی دارند. بزرگ داشت این روز نه تنها نشان از همت بالای ملت ایران در راستای تکریم تاریخ پر افتخار حضور ایرانیان در این منطقه جغرافیایی دارد، بلکه به معنای عزم جدی دولت و ملت ایران برای توجه و بهره برداری بهینه از این فرصت ژئوپلیتیکی استثنایی نیز می باشد. 

به گزارش «تابناک» یکی از ابعاد مهم و ضروری توجه به منطقه «خلیج فارس» بعد جغرافیایی و شناخت فرصت ها و تهدیدهای ژئوپلیتیکی این منطقه است. در همین راستا «تابناک» بر آن شد تا با یکی از اساتید و متخصصان حوزه جغرافیای سیاسی ابعاد مختلف فرصت ها و تهدیدهای ژئوپلیتکی این منطقه را از گذشته تاکنون مورد بررسی قرار دهد.

دکتر حسین ربیعی عضو هیئت علمی دانشکده جغرافیای دانشگاه خوارزمی تهران که غالب مطالعات تخصصی خود را بر روی «خلیج فارس» متمرکز کرده است، در رابطه با موقعیت جغرافیایی و درجه اهمیت این منطقه به »تابناک» گفت: «همچنان که بارها از سوي متخصصان بيان شده است، «خلیج فارس» نه تنها براي ايران بلکه براي همه قدرت های جهانی و منطقه ای جايگاه بسيار برجسته داشته و دارد. از همین رو باید گفت، قرار گرفتن در پيرامون «خلیج فارس» کافي است تا کشوري در کانون توجه قدرت هاي جهاني و منطقه اي قرار گیرد. جدا از بعد خارجی از ديد داخلي نيز «خليج فارس» محل و تنها امکان اتصال ايران به آب هاي آزاد است. در کنار مسائل اقتصادي، تجارت، گردشگری و حمل و نقل، در بحث امنيت و دفاع نيز این منطقه فرصت هاي بسياري را براي ايران ايجاد مي کند.»

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی در رابطه با نگاه حاکمان ایرانی در گذشته نسبت به «خلیج فارس» ادامه داد: «بررسی تاریخ نشان می دهد که هر زمان که یک حکومت ايراني بر کشور حکمراني کرده است، «خليج فارس» در کانون توجه ایرانیان قرار گرفته است. پيش از ورود اسلام خليج فارس کانوني براي ارتباط با يونانيان بود و مبادلات تجاري ايران با ديگر کشورها از آنجا انجام مي شد. پس از اسلام و با تأسيس حکومت صفوي نیز بار ديگر «خليج فارس» در کانون توجه دولت مردان ايران قرار گرفت و از آن پس همواره بخش مهمی از کنش هاي ژئوپوليتيک ايران در پیرامون خليج فارس رقم خورد.»

این استاد دانشگاه در رابطه با ساختار  گذشته و کنونی قدرت در «خلیج فارس» گفت: « در این منطقه هيچ گاه توازن قدرت برقرار نبود. دير زماني تمام کرانه هاي جنوبي و شمالي در اختيار ايران بود و در مقطعي هم کرانه هاي جنوبي تحت حمايت قدرت جهاني انگلس قرار گرفت، در حالي که ايران قدرت بلامنازع منطقه بود. از دهه 1970 که ساختار سیاسی فعلی «خلیج فارس» شکل گرفت نیز هيچ گاه تعادل قدرت به معناي برابر بودن توان کشورها رخ نداد. در دوره جنگ سرد و تا پيش از سقوط صدام ساختاري سه ضلعي در «خليج فارس» قرار داشت و ايران، عراق و عربستان در آن نقش آفريني کردند.»

ربیعی اضافه کرد: « در سال هاي اخير با دگرگوني هايي که در عراق رخ داد يکي از اضلاع مثلث قدرت خاورميانه از بين رفت و مجموعه عربستان و شوراي همکاري «خليج فارس» در کنار ايران دو قطب قدرت منطقه را شکل دادند. به عبارت ديگر در حال حاضر از ديد ساختاري، دو قطب قدرت یعنی از یک سو ایران و از سوی دیگر عربستان و متحدانش در «خليج فارس» وجود دارند که کنش هاي رقابت آميزي را در منطقه طرح ريزي و اجرا مي کنند.»

این متخصص مسائل ژئوپلیتیک در رابطه با نوع بازيگري ايران و عربستان به عنوان دو رقيب مهم منطقه اي گفت: «عربستان براي مدت ها در «خلیج فارس»  سياست محتاطانه و محافظه کارانه در پيش گرفت. در گذشته عربستان فارغ از موضوعات مذهبي و عربي منافع خود را محاسبه و بر اساس سود و زیان عمل  کرد و از این رو به همراه سایر هم پیمانانش،گاهي در کنار ايران و بيشتر مواقع نیز در جبهه متحدين غرب قرار گرفت. اما در سال هاي اخير اين کشور سياست محتاطانه و عملگرايانه خود را کنار گذاشته است و بويژه در مقابل ايران رويکرد تقابلی  در پيش دارد. از سوی دیگر ايران نيز سال ها سياست تنش زدايي باهمسايگان را دنبال کرد و اکنون نيز با پرهيز از ورود به رقابت هاي تنش زا رويکرد واقع گرايانه گذشته را دنبال مي کند.» 

این استاد در پاسخ به این پرسش که آيا ايران در نوع کنشگري خود در «خليج فارس» خطا  يا ضعف هايي دارد؟ گفت: « ايران به دليل ويژگي هاي ذاتي خود از جمله مذهب تشیع و زبان فارسی با ساير کشورهاي پيرامون «خليج فارس» تفاوت دارد. در کنار اين تفاوت ها حافظه تاريخي ملت هاي ساکن در دو سوي «خليج فارس»، عدم توازن قدرت و نوع نظام سياسي حاکم بر اين کشورها محدوديت هاي بسياري را براي کنشگري در اين منطقه ايجاد مي کند. اجرای سياست خارجي موثر از سوی ایران، ظرافت هاي بسياري نیاز دارد. باید دقت کرد که در اين منطقه همواره بحث ايران هراسي تبليغ و ترويج مي شود و به نظر مي رسد ايران با همه سياست ها و تاکتيک هايي که بکار گرفته تا کنون نتوانسته است ذهنيت منفي سياست مداران کشورهای حاشیه جنوبی «خلیج فارس» را تغيير دهد. به نظر من این یکی از ضعف های کنشگری ایران در «خلیج فارس» است.»

استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه خوارزمی در رابطه با فرصت ها و تهديد هاي ژئوپليتيکي «خليج فارس» براي ايران گفت: «این منطقه براي ايران يک نعمت خداداي است. بسياري از کشورها در حسرت داشتن بخشي از سواحل آن هستند. «خليج فارس» فرصت هاي اقتصادي تجاري بي نظيري براي ايران ايجاد فراهم کرده است. این شرایط به راحتي مي تواند ايران را به کانون مبادلات منطقه اي و قلب تپبنده اقتصاد کشورهاي آسياي مرکزي و قفقاز تبديل کند. همچنان که در سواحل جنوبي، کشورهاي عرب منطقه از ظرفيت هاي خود براي توسعه استفاده می کنند، ايران نيز به آساني مي تواند چنين امکاناتي را ايجاد کند. نکته ای که در این میان باید به آن توجه کرد آن است که،  خليج فارس برای ایران همانند شمشير دو لبه اي است که می تواند تهديدهای بسياري را متوجه امنيت ايران کند. هم اکنون «خليج فارس» پايگاه نظامي بسياري از دشمنان ايران است و تهديدهای مستقيم و غير مستقيم بسياري از اين ناحيه متوجه ايران است.» 

این استاد دانشگاه در رابطه با چگونگی بهره برداری بهینه از فرصت ها در «خلیج فارس» افزود: « دولت مردان ایرانی متأسفانه در منطقه «خلیج فارس» سیاست مشخصی را دنبال نمی کنند. به نظر من سياست ايران در منطقه عکس العملي و روزمره است. ايران بايد همچنان که چشم انداز بيست ساله اي براي کل کشور طراحي کرده است، یک برنامه دراز مدت نیز براي کنشگري در مناطق پيراموني خود و از جمله در خليج فارس طراحي کند. باید توجه داشت که اگرچه ذات مناسبات خارجي و ژئوپوليتيک پيشي بيني ناپذير بودن آنهاست، ولي  در بحث منطقه گرايي اگر نقشه راه مشخصي پيش روي کشور باشد، حتي در برابر رخدادهاي پيش بيني نشده هم مي توان سياست و رفتار حساب شده و موفقیت آمیزی را در پيش گرفت. چرا که در همان برنامه طراحی شده که اشاره شد برای شرایط متفاوت راهکارهای منطقی پیش بینی خواهد شد.» 

ربیعی در پایان و در  رابطه با چشم انداز 10 ساله ساختار ژئوپلیتیکی قدرت در  این منطقه گفت: « ده سال پیش هيچ کس تحولات منطقه خاورميانه را با اين شدت و کيفيت پيش بيني نکرده بود و لذا پیش بینی چشم انداز 10 سال آینده نیز سخت و دشوار است. با اين حال اگر رويکرد فعلي که یک رويکردي سنتي است همچنان بر رفتار کشورهاي منطقه حاکم باشد، در آینده  ميزان تنش هاي نه تنها کاهش نخواهد یافت، بلکه افزایش می یابد. به احتمال زياد کشورهاي عرب منطقه همچنان به تهيه و تدارک تجهيزات نظامي مشغول خواهند بود، نظاميگري رواج خواهد یافت و البته شکاف هاي هويتي منطقه نیز عميقتر خواهد شد.»

سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هفدهم رمضان